ડ્રેગનનુ વધ્યું ટેન્શન : અમેરિકા, બ્રિટન અને ઓસ્ટ્રેલિયાએ બનાવ્યું 'AUKUS'

બ્રિટન, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને ઓસ્ટ્રેલિયાએ ભારતીય પ્રશાંત મહાસાગરમાં ચીનને ઘેરી લેવા માટે નવા ત્રિપક્ષીય સુરક્ષા જોડાણ (AUKUS)ની જાહેરાત કરી છે. આનાથી આ દેશો તેમના સામાન્ય હિતોનું રક્ષણ કરી શકશે અને સંરક્ષણ ક્ષમતાઓને વધુ સારી રીતે વહેંચી શકશે, જેમાં ઓસ્ટ્રેલિયાને પરમાણુ સંચાલિત સબમરીન હસ્તગત કરવામાં મદદ મળશે. ઐતિહાસિક નવું જોડાણ, AUKUSને  બુધવારે ટેલિવિઝન સંયુક્ત સંબોધન દરમિયાન ડિજિટલ રીતે લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ જોડાણ હેઠળ, ત્રણેય દેશો સંયુક્ત ક્ષમતાઓ વિકસાવવા, ટેકનોલોજી શેર કરવા, સુરક્ષાના એકીકરણને પ્રોત્સાહન આપવા અને સંરક્ષણ સંબંધિત વિજ્ઞાન, technology, ઔદ્યોગિક કેન્દ્રો અને પુરવઠા સાંકળોને મજબૂત કરવા સંમત થયા હતા.

ઇન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં સ્થિરતાને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી AUKUSની પ્રથમ મોટી પહેલમાં ઓસ્ટ્રેલિયા અમેરિકા અને યુકેની મદદથી પરમાણુ સંચાલિત સબમરીનનો કાફલો બનાવશે. બ્રિટનના વડાપ્રધાન બોરિસ જોહ્ન્સને આ પ્રસંગે કહ્યું કે બ્રિટન, ઓસ્ટ્રેલિયા અને અમેરિકા કુદરતી સહયોગી છે. અમે ભલે ભૌગોલિક રીતે અલગ છીએ, પરંતુ અમારા હિત અને મૂલ્ય સમાન છે.

Virtual સંબોધન દરમિયાન અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ જો બાઈડેન અને ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન સ્કોટ મોરિસન પણ હાજર હતા. તેમણે કહ્યું કે નવી ભાગીદારીનો ઉદ્દેશ એક સાથે કામ કરવાનો અને ઇન્ડો-પેસિફિકની સુરક્ષા અને સ્થિરતા જાળવવાનો છે. મોરિસને જણાવ્યું હતું કે, ત્રણેય દેશો આગામી 18 મહિનામાં શ્રેષ્ઠ માર્ગ બનાવવા માટે સાથે મળીને કામ કરશે. બાઈડેને વ્હાઇટ હાઉસને જણાવ્યું હતું કે, 20 મી સદીની જેમ 21 મી સદીના ખતરાઓનો સામનો કરવા માટે ત્રણ દેશો તેમની સહિયારી ક્ષમતા વધારશે. તેમણે કહ્યું કે, આપણું રાષ્ટ્ર અને આપણાં બહાદુર દળો 100 થી વધુ વર્ષોથી ખભાથી ખભા મિલાવીને ઉભા છે.

ત્રણેય નેતાઓ દ્વારા જારી કરાયેલા એક સંયુક્ત નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે,  'દાયકાઓ પહેલાના અમારા ઉંડા સંરક્ષણ સંબંધોને માન્યતા આપતાં, અમે અમારી સંયુક્ત ક્ષમતા અને આંતર કાર્યક્ષમતા વધારવા માટે AUKUS હેઠળ ત્રિપક્ષીય સહકાર શરૂ કરીએ છીએ.' આ પ્રારંભિક પ્રયાસો સાયબર ક્ષમતાઓ, કૃત્રિમ બુદ્ધિ, ક્વોન્ટમ ટેકનોલોજી અને સમુદ્રમાં વધારાની ક્ષમતાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.

AUKUSની જાહેરાત બાદથી ચીન ગુસ્સે ભરાયું છે અને તેની સામે સખત વાંધો ઉઠાવ્યો છે. ચીને આ સોદાની સખત ટીકા કરતા કહ્યું કે તે આ સોદાની નજીકથી દેખરેખ રાખશે, જે પ્રાદેશિક સ્થિરતાને નોંધપાત્ર રીતે નબળી પાડશે અને હથિયારોની સ્પર્ધામાં વધારો કરશે અને આંતરરાષ્ટ્રીય અપ્રસારના પ્રયાસોને નુકસાન પહોંચાડશે.

ચીન વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા ઝાઓ લિજિયનની ટિપ્પણી અમેરિકા, યુકે અને ઓસ્ટ્રેલિયાએ ઇન્ડો-પેસિફિક માટે નવા ત્રિપક્ષીય સુરક્ષા જોડાણની જાહેરાત કર્યા બાદ આવી છે. કૃત્રિમ બુદ્ધિ, સાયબર અને ક્વોન્ટમ ટેકનોલોજી પણ આ કરારની મર્યાદામાં આવે છે જેને AUKUS તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, AUKUS ની જાહેરાત 24 સપ્ટેમ્બરના રોજ વોશિંગ્ટનમાં અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બાઈડેન દ્વારા આયોજિત Quad નેતાઓની બેઠકના એક સપ્તાહ પહેલા આવી હતી. Quad ચાર દેશોનું જૂથ છે - ભારત, ઓસ્ટ્રેલિયા, જાપાન અને યુ.એસ.

AUKUS ભારત-પ્રશાંત મહાસાગર અને અન્ય પ્રદેશોમાં સંબંધોને નવો દેખાવ આપશે. રાષ્ટ્રપતિ બાઈડેને અફઘાનિસ્તાનમાંથી અમેરિકી દળો પાછા ખેંચી લીધા, જ્યારે ચીન સાથે તણાવ વધ્યો. પેસિફિકમાં, યુએસ અને અન્ય દક્ષિણ ચીન સાગરમાં ચીનની આક્રમક કાર્યવાહી અને જાપાન, તાઇવાન અને ઓસ્ટ્રેલિયાના વિરોધ અંગે ચિંતિત છે. કરારની જાહેરાત કરતી વખતે ત્રણેય નેતાઓએ ચીનનો ઉલ્લેખ કર્યો ન હતો, જ્યારે ચીન આ જોડાણને ઉશ્કેરણીજનક ચાલ ગણાવે છે.

બ્રિટન

બ્રેક્ઝિટ હેઠળ યુરોપિયન યુનિયન છોડ્યા પછી, બ્રિટન વિશ્વમાં તેની હાજરીને નવીકરણ કરવા માંગે છે. આ અંતર્ગત તેનો ઝોક ઇન્ડો-પેસિફિક તરફ વધ્યો છે. જોનસને કહ્યું કે આનાથી ત્રણેય દેશો એકબીજાની વધુ નજીક આવશે.

ઓસ્ટ્રેલિયા

આ સોદા હેઠળ, ઓસ્ટ્રેલિયા ફ્રાન્સ સાથે ડીઝલ-ઇલેક્ટ્રિક સબમરીન સોદો રદ કરતી વખતે, અમેરિકન કુશળતાનો ઉપયોગ કરીને ઓછામાં ઓછી આઠ પરમાણુ સંચાલિત સબમરીન બનાવશે. મોરિસને કહ્યું કે તેમણે આ અંગે જાપાન અને ભારતના નેતાઓને બોલાવ્યા છે.

ચીન

ચીને કહ્યું કે આ જોડાણ પ્રાદેશિક શાંતિ અને સ્થિરતાને ગંભીર રીતે અસર કરશે અને પરમાણુ હથિયારોના પ્રસારને રોકવાના પ્રયાસોને અવરોધે છે. US અને UKનું અત્યંત બેજવાબદાર કૃત્ય છે કે તેઓ પરમાણુ ટેકનોલોજીની નિકાસ કરી રહ્યા છે.

ફ્રાન્સ

ઓસ્ટ્રેલિયાએ ફ્રાન્સને કહ્યું છે કે તે તેના DCNS સાથે વિશ્વની 12 સૌથી મોટી પરંપરાગત સબમરીન બનાવવા માટે કરાર સમાપ્ત કરશે. આ કરાર અબજો ડોલરનો છે. ફ્રાન્સ આનાથી રોષે ભરાઈ ગયું છે અને તમામ બાજુથી જવાબો માંગી રહ્યું છે.

ન્યૂઝીલેન્ડ

ઓસ્ટ્રેલિયાના પાડોશી ન્યુઝીલેન્ડને નવા જોડાણમાંથી બાકાત રાખવામાં આવ્યા છે. તેની લાંબા સમયથી પરમાણુ મુક્ત નીતિ છે, જેમાં તેના પોર્ટમાં પરમાણુ સમૃદ્ધ જહાજોના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધનો સમાવેશ થાય છે.