આ મંદિરની 90 ફૂટ ઊંડી ગુફામાં છુપાયેલી છે દુનિયાના ખાત્માની કહાની; વૈજ્ઞાનિક પણ સમજી નથી શક્યા સિક્રેટ

પાતાળ ભુવનેશ્વર મંદિરની ગુફામાં દરેક ખડક અને તેના પર પ્રતિબિંબિત થતી દરેક આકૃતિ એક કહાની કહે છે, જે આપણને મનુષ્યોને આપણી પ્રાચીન સંસ્કૃતિ, માન્યતાઓ અને પ્રકૃતિક ચમત્કારો સાથે જોડે છે. પાતાળ ભુવનેશ્વર મંદિરમાં, તમે પોતાને બ્રહ્માંડના રહસ્યોની નજીક અનુભવો છો. તે સદીઓથી ચાલતી આવતી માન્યતાઓ અને રહસ્યોનું સંગમ છે. આ ગુફાની અંદર તાપમાનમાં એક રહસ્યમય સ્થિરતા પણ રહે છે. પછી બહાર ગમે તેટલી ગરમી હોય કે ઠંડી કેમ ન હોય, તેના પર વૈજ્ઞાનિક સંશોધન ચાલી રહ્યું છે. ઉત્તરાખંડના શાંતિ પર્વતોમાં સ્થિત પાતાળ ભુવનેશ્વર માત્ર ગુફા મંદિર જ નથી, પરંતુ તે સનાતન ધર્મના ઊંડા રહસ્યો, પ્રાચીન માન્યતાઓ અને અદ્ભુત કહાનીઓનો જીવંત પુરાવો પણ છે. રાજ્યના પિથોરાગઢ જિલ્લામાં ગંગોલીહાટથી લગભગ 14 કિલોમીટર દૂર સ્થિત આ ભૂમિગત મંદિર તેની પ્રકૃતિક રચના અને તેની સાથે સંકળાયેલી પૌરાણિક કથાઓ માટે સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રખ્યાત છે.

પાતાળ ભુવનેશ્વર મંદિરની ગુફા લગભગ 160 મીટર લાંબી અને 90 ફૂટ ઊંડી છે. આ ગુફાની અંદર જવા માટે સાંકડા માર્ગમાંથી પસાર થવું પડે છે. ગુફામાં પ્રવેશતાની સાથે જ તમને એક અદ્ભુત પ્રકૃતિક રચના દેખાશે, જેને દેવતાઓ અને પૌરાણિક ઘટનાઓ સાથે સંકળાયેલી છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે આ મંદિરની ગુફામાં સ્વર્ગ, નર્ક, મોક્ષ અને પાપના 4 દરવાજા છે. તેમાંથી પાપનો દરવાજો બંધ છે અને માત્ર ત્રણ દરવાજા જ ખુલ્લા છે. ગુફાના પ્રવેશદ્વાર પર શેષનાગની એક વિશાળ પ્રકૃતિક આકૃતિ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પૃથ્વી તેની ફેણ પર ટકી છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે શેષનાગની ફેણ નો આ આકાર સમય સાથે વધતો જાય છે. જ્યારે તે સંપૂર્ણ રીતે વધશે, ત્યારે કળિયુગનો અંત આવશે અને વિશ્વનો અંત થઈ જશે. પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, ગુફાની અંદર ઘણી જગ્યાએ પ્રકૃતિક રીતે રચાયેલી આકૃતિઓને બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશના સ્વરૂપ તરીકે જોવામાં આવે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે, અહી ભગવાન શિવે ગણેશના માથાને શરીરથી અલગ કર્યું હતું અને સપ્તર્ષિઓનું તપસ્યા સ્થાન પણ અહીં જ આવેલું છે. પાતાળ ભુવનેશ્વરમાં 33 કરોડ દેવી-દેવતાઓ નિવાસ કરે છે અને ગુફાની અંદર વિવિધ સ્થળોએ તેમની પ્રકૃતિક આકૃતિઓ જોઈ શકાય છે. ઘણા વડીલો કહે છે કે આ ગુફાના ઊંડાણમાં ધર્મરાજ યમનો ન્યાય દરબાર પણ છે, જ્યાં પાપો અને પુણ્યની ગણતરી કરવામાં આવે છે. મંદિરની ગુફાની અંદર એક જગ્યાએ કલ્પવૃક્ષની આકૃતિ છે, જેને સૃષ્ટિના 4 યુગ- સત્યયુગ, ત્રેતાયુગ, દ્વાપરયુગ અને કળિયુગનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. સ્કંદ પુરાણમાં પાતાળ ભુવનેશ્વરનો વિગતવાર ઉલ્લેખ જોવા મળે છે.

એવું કહેવાય છે કે ત્રેતાયુગમાં અયોધ્યાના સૂર્યવંશી રાજા ઋતુપર્ણે પાતાળ ભુવનેશ્વરની શોધ કરી હતી. તેમના વનવાસ દરમિયાન પાંડવોએ પણ આ ગુફામાં થોડો સમય વિતાવ્યો હતો. આ મંદિરની ગુફાની અંદર એક નાનો પ્રવાહ વહે છે, જેને ગંગાનો ગુપ્ત માર્ગ માનવામાં આવે છે. પાણીનો આ પ્રવાહ ક્યાંથી આવે છે અને ક્યાં જાય છે તે હજુ પણ એક રહસ્ય છે જેને વૈજ્ઞાનિકો ઉકેલવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. પાતાળ ભુવનેશ્વર ગુફાની અંદર બનેલા આકારો અંગે, કેટલાક ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ માને છે કે આ લાખો વર્ષોથી પાણી અને ખડકો વચ્ચે રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓનું પરિણામ છે, જ્યારે ભક્તો તેને દૈવીય ચમત્કાર માને છે.