Gynaec made simple!

હાલમાં ચારે તરફ વેક્સિનની વાત છે. છેલ્લા નવ મહિનાથી જેણે આપણા સામાન્ય જીવનને અસામાન્ય બનાવી દીધું છે એવી મહામારી સામેની રસી (Vaccine) આપણી પાસે પહોંચી ગઈ છે એ આનંદની વાત છે. પણ આજે અહીંયા એક એવી રસીની વાત કરવી છે જે વર્ષોથી આપણી પાસે છે જ, પણ હજી સુધી એ રસી મુકાવવા જેટલી જાગૃતિ આપણે નથી કેળવી શક્યા!

વાત થઇ રહી છે સર્વાઈકલ કેન્સર માટેની રસી અંગે. આ જાન્યુઆરી મહિનો ‘સર્વાઈકલ કેન્સર અવેરનેસ મંથ’ તરીકે ઉજવાઈ રહ્યો છે. ત્યારે આપણે પણ એ વિષે થોડી અવેરનેસ કેળવવી જોઈએ.

સર્વાઈકલ કેન્સર એટલે ગર્ભાશયના મુખનું કેન્સર. આ કેન્સર સ્ત્રીઓમાં થતાં કેન્સરમાં બીજા નંબરનું સ્થાન ધરાવે છે. આ કેન્સર મહદઅંશે રોકી શકાય એમ હોય છે. જો તરુણાવસ્થાથી આ બાબતની કાળજી રાખવામા આવે તો આ કેન્સરથી સ્ત્રીઓને બચાવી શકાય છે.

IUI એટલે કે Intra Uterine Inseminationમાં પુરુષના વીર્યને પ્રોસેસ કરીને તેમાંથી સારી ગુણવત્તા ધરાવતા ગતિશીલ શુક્રાણુઓ છૂટા પાડીને સીધા ગર્ભાશયની અંદર મુકવામાં આવે છે. આમ કરવાથી સ્ત્રીબીજ અને પુરુષબીજના મિલનની શક્યતાઓ વધી જાય છે. IUI એ વંધ્યત્વ નિવારણની ખૂબ જ સરળ, પીડા રહિત અને ઓછી ખર્ચાળ પ્રક્રિયા છે.

માસિકસ્રાવ (periods) એ પ્રજનનક્ષમ સ્ત્રીઓમાં થતી કુદરતી પ્રક્રિયા છે. આ વિષય અંગે સમાજમાં ઘણી ગેરમાન્યતાઓ પ્રવર્તે છે. સામાન્ય સંજોગોમાં લોકો આ વિષય ઉપર વાત કરતા પણ નાનમ અનુભવે છે. માસિક સમયે કોઈને અડકાય નહિ, કોઈના ઘરે જવાય નહિ, પૂજા-અર્ચના ન કરી શકાય, રસોડામાં પ્રવેશી ન શકાય, છોડને અડકી ન શકાય, માસિક સમયે નહાવું નહિ... વગેરે અનેક ગેરમાન્યતાઓ આજના આધુનિક કહેવાતા જમાનામાં પણ વિપુલ માત્રામાં જોવા મળે છે.

આ પ્રકારના નિષેધ (Taboo) અને નકારાત્મક વલણને દૂર કરવાની તાતી જરૂર છે. એના બદલે માસિકસ્રાવ સાથે સંકળાયેલી વૈજ્ઞાનિક માહિતીઓ મેળવવી જોઈએ અને માસિકસ્રાવ સમયે શારીરિક સ્વચ્છતા જાળવવા અંગેની સમજ કેળવવી જોઈએ.

આધુનિક જીવનશૈલીએ અનેક સુખ-સગવડમાં વધારો કર્યો છે. પણ એ સાથે જ અનેક તકલીફોમાં પણ વધારો કર્યો છે. સ્ત્રીઓને લગતી આવી જ એક તકલીફ એટલે PCOS - Polycystic Ovary Syndrome

PCOS એ હોર્મોન્સના ફેરફારને કારણે સર્જાતી જટિલ સમસ્યા છે. જેનું આખું નામ ‘પોલીસીસ્ટિક ઓવરી સિન્ડ્રોમ’ છે. આ રોગની સાથે બીજા ઘણા શારીરિક, માનસિક અને પ્રજનનતંત્રને લગતા ફેરફારો સંકળાયેલા છે. PCOSએ નિ:સંતાનપણાના કારણોમાં મોખરે છે. આજના જમાનામાં લગભગ ૧૫ થી ૨૦% છોકરીઓ અને સ્ત્રીઓ PCOSથી પીડાતી હોય છે.

હાલના સમયમાં ગર્ભાવસ્થા અંગેની ઘણી સમસ્યાઓ જોવા મળે છે. અત્યારે અનેક દંપત્તિને સંતાનપ્રાપ્તિમાં નાની-મોટી અડચણ આવતી હોય છે. સારા ગાયનેકોલોજીસ્ટને કન્સલ્ટ કરીને એમની સૂચના મુજબ યોગ્ય તબીબી સારવાર કરાવવાથી મોટા ભાગની તકલીફો દૂર થઇ જાય છે અને ગર્ભધારણ કરવાં સફળતા મળે છે. પરંતુ અત્યારના સમયમાં ગર્ભધારણ કે ફિઝીકલ રીલેશનશિપ અંગેની તકલીફો વધી જવાનું કારણ શું? મોટા ભાગના કેસીસ પાછળ અયોગ્ય અને અનિયમિત ખોરાક, સ્ટ્રેસ વગેરે જેવા આધુનિક જીવનશૈલી સાથે જોડાયેલા કારણો જવાબદાર હોય છે. કેટલીક વખતે પતિ અથવા પત્ની કે પછી બન્નેની કોઈક શારીરિક ખામીને કારણે પણ ગર્ભાવસ્થામાં સમસ્યા ઉભી થતી હોય છે.

પરંતુ ઘણીવાર અમે જોઈએ છીએ કે પતિ અને પત્ની બંનેમાં બધું નોર્મલ હોય, તેમ છતાં તેમને પ્રેગ્નન્સી રહેતી નથી! એ પાછળનું એક કારણ છે ‘ઓવ્યુલેશન પીરિયડ’ (Ovulation Period) અંગેની સમજનો અભાવ. આથી પ્રેગ્નન્સી રહેવા માટેનો સૌથી ફળદ્રુપ સમય તેઓ ગુમાવી બેસે છે.

સ્ત્રીને માસિક આવવાનો જે સમયગાળો છે, એ ‘માસિક ચક્ર’ – એટલે કે ‘menstruation cycle’ તરીકે ઓળખાય છે. માસિકચક્રના કુલ ચાર તબક્કા છે : (૧) માસિક આવવું (૨) ફોલિક્યુલર ફેઇઝ (૩) ઓવ્યુલેશન ફેઇઝ અને (૪) લ્યુટિઅલ ફેઇઝ.

આ દરેક તબક્કો મહત્વનો છે. પણ આજે જેની વાત કરવાની છે, એ છે ફોલિક્યુલર ફેઇઝ અને ઓવ્યુલેશન ફેઇઝ.