તમારા નાના પ્રયાસો કોઈની જિંદગી બચાવી શકે છે, મનોચિકિત્સકે આપી મહત્વની ટિપ્સ

આત્મહત્યાના વધતા જતા કિસ્સાઓ વૈશ્વિક સ્તરે ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે. વિશ્વભરમાં દર વર્ષે લાખો લોકો આત્મહત્યાને કારણે પોતાનો જીવ ગુમાવે છે. ભારતમાં પણ આ સમસ્યા મોટી ચિંતા તરીકે ઉભરી રહી છે. એક નવા રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં વિદ્યાર્થીઓની આત્મહત્યાના વાર્ષિક દરમાં ઝડપથી વધારો થયો છે. નેશનલ ક્રાઈમ રેકોર્ડ્સ બ્યુરો (NCRB) 2024 ના ડેટાના આધારે, જ્યારે આત્મહત્યાની કુલ સંખ્યામાં વાર્ષિક 2% નો વધારો થયો છે, ત્યારે વિદ્યાર્થીઓના આત્મહત્યાના કેસોમાં વૃદ્ધિનો દર 4% થી વધુ છે. આ ચોક્કસપણે ચિંતાનો વિષય છે.

માનસિક સ્વાસ્થ્ય નિષ્ણાતો કહે છે કે આત્મહત્યાના વિચારો ગંભીર માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું સૂચક છે. આ એ પણ દર્શાવે છે કે વ્યક્તિ લાંબા સમયથી તણાવ અને ડિપ્રેશનમાં જીવે છે, જેનું જો સમયસર નિદાન અને સારવાર કરવામાં આવે તો પરિસ્થિતિને આ સ્તર સુધી વણસતી અટકાવી શકાઈ હોત. વિશ્વ આત્મહત્યા નિવારણ દિવસ દર વર્ષે 10 સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉજવવામાં આવે છે.

જેના ઉદ્દેશ્યથી લોકોને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા આત્મહત્યા અટકાવવાના પ્રયાસો વિશે જાગૃત કરવામાં આવે છે અને વૈશ્વિક સ્તરે વધતી જતી આત્મહત્યાઓને રોકવા માટે યોજનાઓ બનાવવામાં આવે છે.

વરિષ્ઠ મનોચિકિત્સક અને મધ્યપ્રદેશ સરકાર દ્વારા રચવામાં આવેલ આત્મહત્યા નિવારણ ટાસ્ક ફોર્સના સભ્ય ડો. સત્યકાંત ત્રિવેદી કહે છે કે સમાજની દરેક વ્યક્તિ આત્મહત્યા અટકાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શકે છે. આપણે બધા આપણી આસપાસ રહેતા લોકોની, મિત્રો, સંબંધીઓ અને સહકાર્યકરોની પરિસ્થિતિને સમજીએ છીએ. જો તમે આવા લોકોમાં કોઈપણ પ્રકારનું પરિવર્તન અથવા નિરાશા અનુભવતા હોવ, પછી તે તેમનો મૂડ હોય કે વર્તન હોય કે પછી તેઓ જે કહે છે તેમાં પણ, તો તેના પર ગંભીર ધ્યાન આપવું જોઈએ.

આવા ચિહ્નોને સમયસર ઓળખવા અને ધ્યાન આપવું અને વ્યક્તિ સાથે વાત કરવી સંભવિત આત્મહત્યા અટકાવવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.

આ દિવસોમાં 2022માં વિદ્યાર્થીઓમાં આત્મહત્યાનો વધી રહ્યો છે. જો કે 2021 અને 2022 ની વચ્ચે, પુરૂષ વિદ્યાર્થીઓની આત્મહત્યામાં 6% ઘટાડો થયો છે, જ્યારે વિદ્યાર્થીનીની આત્મહત્યામાં 7% નો વધારો થયો છે. ડૉ. સત્યકાંત કહે છે કે, વિદ્યાર્થીઓ પર અભ્યાસનું બિનજરૂરી દબાણ, સાથીઓ સાથે સરખામણી જેવી પરિસ્થિતિઓ માનસિક તણાવમાં વધારો કરી રહી છે. પ્રાથમિક કક્ષાએ વિદ્યાર્થીઓમાં આત્મહત્યા અટકાવવામાં વાલીઓ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

આત્મહત્યા કેવી રીતે અટકાવી શકાય?

ડૉ. સત્યકાન્ત કહે છે કે, વિદ્યાર્થીઓ ઉપરાંત, કૌટુંબિક વિખવાદ અને આર્થિક સંકડામણ પણ આત્મહત્યાનું કારણ છે. આત્મહત્યા અટકાવવા માટે, તમારી આસપાસના લોકોના વર્તન પર ગંભીર ધ્યાન આપો. જો આમાં કોઈ નકારાત્મક બદલાવ જોવા મળે તો સાવધાન થઈ જાવ. તે વ્યક્તિ સાથે વાત કરો. કેટલીકવાર ફક્ત આ લોકો માટે ત્યાં હોવું શ્રેષ્ઠ છે. વ્યક્તિ એ જાણવું કે કોઈ તેમની કાળજી રાખે છે અને તેમના માટે છે, તે મનને પણ મજબૂત બનાવે છે અને આત્મહત્યાના વિચારોની તીવ્રતા ઘટાડી શકે છે. આવા લોકોને શક્ય તેટલી વહેલી તકે વ્યાવસાયિક મનોચિકિત્સકની મદદ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો. તમારો નાનકડો પ્રયાસ કોઈનો જીવ બચાવી શકે છે.

(નોંધ: આ લેખ ડોકટરોની સલાહ અને તબીબી અહેવાલોમાંથી એકત્રિત કરેલી માહિતીના આધારે તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. )