દેશભરના 12 રાજ્યોમાં સ્પેશિયલ ઇન્ટેન્સિવ રિવિઝન (SIR) પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે. આ દરમિયાન રાજસ્થાન અને કેરળમાં 2 BLOએ આત્મહત્યા કરી છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં વધુ એક BLOનું બ્રેઇન સ્ટ્રોકથી મૃત્યુ થયું હતું અને પરિવારના સભ્યો હવે કહે છે કે તે ભારે કામના ભારણને કારણે માનસિક તણાવમાં હતી. હવે BLOના કાર્યભારની વ્યાપક ચર્ચા થઈ રહી છે. તો ચાલો સમજીએ કે SIR પ્રક્રિયા દરમિયાન BLOને કેટલું કામ કરવાનું હોય છે અને તેમણે શું કરવાનું હોય છે.
BLO પાસે કેટલું કામ હોય છે તે જાણતા પહેલા ચાલો જાણીએ BLO કેટલા મતદારો માટે જવાબદાર છે અને SIR પ્રક્રિયા દરમિયાન તેમણે કેટલા લોકોનું સંચાલન કરવાનું હોય છે. એક ભૂતપૂર્વ નાયબ મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારીએ જણાવ્યું કે દરેક બૂથ પર એક BLO હોય છે. દરેક BLO દરેક બૂથ પર મતદારોની સંખ્યા માટે જવાબદાર હોય છે. કેટલાક બૂથ પર 600 જેટલા ઓછા મતદારો હોય છે, જ્યારે કેટલીક જગ્યાએ 1,000 જેટલા હોય છે. ચૂંટણી પંચ અનુસાર, એક બૂથ પર હવે મહત્તમ 1,200 મતદારો હોય શકે છે.
એવું કહી શકાય કે કોઈપણ BLO પાસે મહત્તમ 1,200 મતદારોની જવાબદારી હોય છે. જો કે, કેટલાક અહેવાલોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારતમાં સરેરાશ એક BLO પાસે 970 મતદારો છે અને ચૂંટણી પંચ આ સરેરાશ ઘટાડવા માટે બૂથની સંખ્યા વધારવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે.
સામાન્ય રીતે BLOને એક બૂથનું કામ સોંપવામાં આવે છે અને તેમને તે વિસ્તારની મતદાર યાદી આપવામાં આવે છે. ત્યારબાદ BLO સમયાંતરે તેને અપડેટ કરે છે કે કોણ એ વિસ્તારમાં નવા રહેવા આવ્યા છે, કોણ જતું રહ્યું છે, શું કોઈનું મૃત્યુ થયું છે, અથવા કોઈ શિફ્ટ થઈ ગયું છે કે 18 વર્ષથી ઉપર થઈ ગયા છે. સરકાર માટે કામ કરી રહેલા કોઈ કર્મચારીને BLO તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવે છે, અને નિમણૂક જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારીની કચેરી દ્વારા કરવામાં આવે છે.
SIRમાં કામની વાત કરીએ તો, હાલમાં SIR પ્રક્રિયા પર કામ કરતા એક BLOએ જણાવ્યું કે દરેકને ચૂંટણી પંચ તરફથી પ્રિન્ટ કરેલા બધા Enumeration ફોર્મ મળે છે. આ ફોર્મ દરેક મતવિસ્તારમાં નિયુક્ત સ્થાન પર પહોંચે છે, જ્યાં BLO તેમને એકત્રિત કરે છે. ત્યારબાદ BLO તેમને દરેક ઘરમાં વહેંચે છે અને તેને ભારે છે. ઘણા મતદારો ફોર્મ જાતે ભરે છે, તેમના ફોટા ચોંટાડે છે અને 2002ની મતદાર યાદીમાં તેમના જૂના નામો પણ શોધી લે છે. જો કે, કેટલાક આમ કરી શકતા નથી. આવા કિસ્સાઓમાં તેમને ફોર્મ ભરવામાં સહાયની જરૂર હોય છે.
આ ફોર્મ એકત્રિત કર્યા બાદ ડેટા ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મમાં દાખલ કરવો આવશ્યક છે. આમાં માતા-પિતાના નામથી લઈને ફોર્મની સ્કેન કરેલી નકલ સુધી બધું જ શામેલ છે. ચૂંટણી પંચે આ કાર્યમાં મદદ કરવા માટે વધારાના સ્ટાફને તૈનાત કર્યા છે. જો કે, જ્યારે આ સ્ટાફ પર વધુ પડતું કામ હોય છે, ત્યારે BLOને પણ આ કાર્ય કરવું પડે છે, જેના કારણે પ્રક્રિયા ઘણી લાંબી થઈ જાય છે.
BLOએ જણાવ્યું કે, આ અભિયાન 4 ડિસેમ્બર સુધી ચાલશે. બધા BLOએ 4 ડિસેમ્બર સુધી બધા મતદારોના ફોર્મ ભરવા પડશે, જે 4 નવેમ્બરથી શરૂ થયા હતા. મતલબ BLOએ લગભગ એક મહિનાનો સમય મળ્યો છે. ત્યારબાદ ડ્રાફ્ટ લિસ્ટ પણ જાહેર થશે અને તેમાં જે લોકોના નામ રહી જશે કે પછી કઈક અપડેટ કરવું હશે. તેની પ્રોસેસ શરૂ થશે. અંતિમ મતદાર યાદી 7 ફેબ્રુઆરીએ જાહેર કરવામાં આવશે.
શું BLOએ ચૂંટણી પંચના કામ સિવાય બીજું કોઈ કામ કરવું પડે છે? જવાબમાં BLOએ કહ્યું કે તે હાલમાં સરકાર માટે કામ કરતો નથી અને ફક્ત પંચનું કામ જ કરી રહ્યો છે. BLOએ કહ્યું કે તેમને SIR કાર્ય માટે કોઈ અલગ ચુકવણી મળતી નથી. તેના માટે સરકાર દ્વારા આપવામાં આવતું માનદ વેતન આપવામાં આવે છે. હાલમાં તેમને દર વર્ષે ફક્ત 6,000 રૂપિયા અથવા દર મહિને 500 રૂપિયા મળે છે.