વર્ષ 2023માં ચલણમાંથી પાછી ખેંચાયેલી 2000 રૂપિયાની ગુલાબી નોટો પૂરી વાપસી અત્યાર સુધી થઈ શકી નથી. લગભગ અઢી વર્ષથી વધુ સમય બાદ મોટાભાગની નોટો કેન્દ્રીય બેંકમાં પરત આવી ચૂકી છે, 5000 કરોડ રૂપિયાથી વધુ મૂલ્યની આ મોટી નોટો હજુ પણ લોકો પાસે દબાયેલી પડી છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)એ આ અંગે એક મુખ્ય અપડેટ પ્રદાન કર્યું છે.
RBIએ 19 મે 2023ના રોજ 2000 રૂપિયાની ચલણી નોટને ચલણમાંથી પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરી હતી. PTIના અહેવાલ મુજબ, આ જાહેરાતના 3.5 વર્ષ બાદ પણ, લોકો હજુ પણ 5817 કરોડ રૂપિયાની 2000 રૂપિયાની નોટો દબાવીને બેઠા છે, એટલે કે હજી પણ બજારમાં છે અને કેન્દ્રીય બેંક તેમના પરત આવવાની રાહ જોઈ રહી છે. આ આંકડો નોટબંધી અગાઉ ચલણમાં રહેલી કુલ નોટોના 18.37% દર્શાવે છે, જેમાં 1.63% અત્યારે પણ બાકી છે. આ આંકડો 31 ઓક્ટોબર, 2025 સુધીનો છે. RBIએ અગાઉ જણાવ્યું હતું કે ચલણમાંથી પાછી ખેંચવામાં આવતી આ મોટી ગુલાબી નોટો સંપૂર્ણ પાછી ખેંચાય ત્યાં સુધી કાયદેસર રહેશે.
જ્યારે ભારતીય રિઝર્વ બેંકે ગુલાબી 2000 રૂપિયાની નોટો બંધ કરી હતી, ત્યારે કુલ 3.56 લાખ કરોડ રૂપિયાની નોટો ચલણમાં હતી, જે હવે ઘટીને માત્ર 5817 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ છે. આ મોટી ચલણી નોટો RBI દ્વારા નવેમ્બર 2016માં રજૂ કરવામાં આવી હતી, જ્યારે દેશમાં નોટબંધીની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. આ અંતર્ગત, 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટો બંધ કરવામાં આવી હતી. નોટબંધીની અસર ઓછી થયા બાદ અને બજારમાં પૂરતી માત્રામાં અન્ય મૂલ્યો ઉપલબ્ધ થયા બાદ, કેન્દ્રીય બેંકે 19 મે 2023ના રોજ ક્લીન નોટ પોલિસી હેઠળ આ નોટોને ચલણમાંથી પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરી હતી.
મે 2023 માં ચલણમાંથી 2000 રૂપિયાની નોટો પાછી ખેંચવાની જાહેરાત સાથે, RBI એ 7 ઓક્ટોબર, 2023 સુધી લોકો માટે બધી બેંક શાખાઓમાં તેને બદલવાની સુવિધા આપી હતી. જોકે, ચલણમાં આ નોટોની સંખ્યા ઘટી જતાં કેન્દ્રીય બેંકે પરત કરવાની પ્રક્રિયા બેંકોને બદલે 19 RBI ઓફિસો સુધી મર્યાદિત કરી દીધી, જ્યાં આ નોટો હજુ પણ બદલી શકાય છે.
આમાં અમદાવાદ, બેંગલુરુ, બેલાપુર, ભોપાલ, ભુવનેશ્વર, ચંદીગઢ, ચેન્નાઈ, ગુવાહાટી, હૈદરાબાદ, જયપુર, જમ્મુ, કાનપુર, કોલકાતા, લખનૌ, મુંબઈ, નાગપુર, નવી દિલ્હી, પટના અને તિરુવનંતપુરમમાં રિઝર્વ બેંકની ઓફિસોનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત, લોકો આ નોટો તેમની નજીકના કોઈપણ પોસ્ટ ઓફિસ દ્વારા અથવા ઈન્ડિયા પોસ્ટ દ્વારા ભારતીય રિઝર્વ બેંકની કોઈપણ ઓફિસમાં મોકલી શકે છે જેથી તેમને તેમના બેંક ખાતામાં જમા કરાવી શકાય.