છઠ પૂજા દરમિયાન વાંસના સૂપનો ઉપયોગ હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ અને પરંપરાગત પરંપરા છે. આ પરંપરા પાછળ ઘણી ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક માન્યતાઓ રહેલી છે. ચાલો જાણીએ છઠ પૂજામાં સૂપનો ઉપયોગ શા માટે થાય છે અને તેની પરંપરા કેવી રીતે શરૂ થઈ.હિન્દુ ધર્મમાં છઠ પૂજા દરમિયાન વાંસના સૂપડાનું ખૂબ મહત્વ છે. વાંસ એક કુદરતી વસ્તુ છે અને તેને પ્રકૃતિનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. છઠ પૂજામાં પ્રકૃતિની પૂજા કરવામાં આવે છે, તેથી છઠ પૂજામાં વાંસના સૂપડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. વાંસને શુદ્ધ અને પવિત્ર માનવામાં આવે છે, તેથી તેનો ઉપયોગ પૂજા માટે કરવામાં આવે છે. છઠ પૂજામાં સૂપડાનો ઉપયોગ કરવા પાછળની માન્યતા એવી છે કે તેના ઉપયોગથી સૂર્ય ભગવાન પ્રસન્ન થાય છે અને ભક્તને ઈચ્છિત ફળ મળે છે. આ પરંપરા સદીઓથી ચાલી આવી છે અને છઠ પૂજાનો એક ભાગ બની ગઈ છે.
દ્રિક પંચાંગ અનુસાર, કારતક માસના શુક્લ પક્ષની ષષ્ઠી તિથિએ છઠ પૂજાનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે 2024 માં, ષષ્ઠી તિથિ 7 નવેમ્બર, ગુરુવારે સવારે 12:41 વાગ્યે શરૂ થશે અને 8 નવેમ્બર, શુક્રવારે સવારે 12:34 વાગ્યે સમાપ્ત થશે.
ઉદયા તિથિ અનુસાર, છઠ પૂજાનો તહેવાર 7 નવેમ્બર, ગુરુવારે જ ઉજવવામાં આવશે. છઠ પૂજા પૂર્ણ કરવા માટે 7 નવેમ્બરના રોજ સાંજે અર્ઘ્ય અને 8 નવેમ્બરના રોજ સવારે અર્ઘ્ય ચઢાવવામાં આવશે. આ પછી ઉપવાસ તોડવામાં આવશે.
છઠ પૂજામાં વાંસની બનેલી ઘણી વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જેમ કે વાંસની ટોપલી, સૂપડું, કોણી વગેરે. સૂર્ય ભગવાનની પૂજામાં સૂપનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે અને તેના વિના પૂજા અધૂરી માનવામાં આવે છે. જ્યારે સૂર્યદેવની પૂજામાં અર્ઘ્ય ચઢાવવામાં આવે છે ત્યારે માત્ર વાંસના સૂપડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત તેમાં અનેક પ્રકારના ફળો અને થેકુઆ વગેરે પણ રાખવામાં આવ્યા છે.
આ બાબતોનું ખાસ ધ્યાન રાખો
એવું માનવામાં આવે છે કે જે પતિ-પત્ની પૂર્ણ ભક્તિ સાથે છઠ માતાની પૂજા કરે છે, તેમનું સ્વાસ્થ્ય સારું રહે છે અને નિઃસંતાન દંપતીને સંતાનનું સુખ મળે છે. તેમજ પરિવારમાં દરેક વ્યક્તિ સુખી જીવન જીવે છે.
છઠ પૂજા મુખ્યત્વે ત્રણ દિવસ માટે ઉજવવામાં આવે છે જેમાં નહાય ખાય, ખરણા અને સંધ્યા અર્ઘ્ય મુખ્ય છે. આ પૂજા વિધિપૂર્વક કરવામાં આવે છે. આ પૂજામાં વાંસના સૂપનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે પ્રાચીન સમયમાં લોકો માત્ર કુદરતી વસ્તુઓનો જ ઉપયોગ કરતા હતા, વાંસ સરળતાથી ઉપલબ્ધ હોવાને કારણે તેનો ઉપયોગ પૂજા માટે થવા લાગ્યો હતો.
કેટલીક માન્યતાઓ અનુસાર, આદિવાસી સંસ્કૃતિમાં વાંસનું વિશેષ મહત્વ હતું અને તેનો પૂજામાં ઉપયોગ થતો હતો. સૂર્ય ભગવાનને ઉર્જા અને જીવન આપનાર માનવામાં આવે છે. વાંસ એક ઝડપથી વિકસતો છોડ છે, તેથી તેને સૂર્ય ભગવાનની શક્તિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
ખાસ કરીને ડોમ જ્ઞાતિ દ્વારા બનાવેલ વાંસના સૂપનો ઉપયોગ છઠ પૂજામાં થાય છે. આ સૂપડું બનાવવામાં ખાસ પ્રકારના વાંસના લાકડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
છઠ પૂજામાં સૂપડાનો ઉપયોગ માત્ર અર્ઘ્ય આપવા માટે જ નહીં પરંતુ પ્રસાદ રાખવા માટે પણ થાય છે.