જન્મથી લઈને શાળાકિય જીવન સુધી, બાળક તેનો મોટાભાગનો સમય તેના માતાપિતા સાથે વિતાવે છે, આ સમય દરમિયાન માતાપિતા બાળકોને ઘણી વસ્તુઓ શીખવે છે અને કદાચ આ કારણે માતાપિતા બાળકોના પ્રથમ શિક્ષક બનતા હોય છે. દરેક માતા-પિતા પોતાના બાળકને ખૂબ પ્રેમ કરે છે. બાળપણમાં માતા-પિતા બાળકોની નિરુપદ્રવી હરકતો અને વસ્તુઓ માટે ખૂબ જ પ્રેમ કરે છે, પરંતુ ક્યારેક આ પ્રેમને કારણે બાળકો ખૂબ જ જીદ્દી બની જાય છે.
કેટલાક માતા-પિતા એવા પણ હોય છે જેઓ બાળપણથી જ પોતાના બાળકો પ્રત્યે ખૂબ જ કડક વલણ ધરાવતા હોય છે. કડક વલણ રાખવા પાછળ માતા-પિતાની જ કોશિશ હોય છે કે તેમનાં બાળકો ખોટી દિશામાં ન જાય, પરંતુ કેટલીકવાર માતા-પિતાની આ કડકાઈ બાળકોના વિકાસમાં અવરોધ ઊભો કરવા લાગે છે. આજે અમે તમને માતા-પિતાની કેટલીક એવી ભૂલો વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ જે બાળકોને આગળ વધતા અને જીવનમાં કંઈક મોટું કરવાથી રોકે છે. જો તમે પણ આમાંથી કોઈ કામ કરો છો, તો તમારે તેને રોકવું જરૂરી છે. આવો જાણીએ માતા-પિતાની તે ભૂલો વિશે-
બાળકોની લાગણીઓને નજરઅંદાજ કરવી- જો ભારતીય માતા-પિતાની વાત કરીએ તો અહીં માતા-પિતા બાળકોની લાગણીઓ અને ભાવનાઓને પ્રાથમિકતા આપતા નથી, જેના કારણે બાળકો પણ ઇન્ફિરિયોરિટી કોમ્પ્લેક્સનો શિકાર બને છે. જો કે જ્યારે તમે બાળકની લાગણીઓને નજરઅંદાજ કરો છો, તો તે તરત જ આ વાત પર પ્રતિક્રિયા આપતું નથી, પરંતુ સતત આમ કરવાથી તે ધીમે-ધીમે માતા-પિતાથી અંતર બનાવવા લાગે છે. આ ઉપરાંત, આ સ્થિતિમાં, બાળકો ભવિષ્યમાં માતા-પિતા સાથે તેમની કોઈપણ વસ્તુ શેર કરતા ડરવા લાગે છે. કારણ કે તેમને ક્યાંક ને ક્યાંક એવું લાગવા માંડે છે કે તેમના માતા-પિતા તેમને સમજી શકશે નહીં.
બાળકો પર ખાવાનું દબાણ- ઘણીવાર માતા-પિતા તેમના બાળકોને એવી વસ્તુઓ ખાવા માટે દબાણ કરે છે જે તેમને બિલકુલ પસંદ નથી. જો કે, દરેક માતા-પિતા ઇચ્છે છે કે તેમના બાળકોને તમામ જરૂરી પોષક તત્વો મળે અને સ્વસ્થ રહે. પરંતુ માતા-પિતાની બળજબરીથી કંઈક ખાવાની આદતને કારણે બાળકો મન વગર ખોરાક ખાય છે. તમે સાંભળ્યું જ હશે કે જે કામ મન વગર કરવામાં આવે છે તેનો લાભ મળતો નથી. તેવી જ રીતે, જો બાળકને કોઈ વસ્તુ ન ગમતી હોય અને તમે તેને ખાવા માટે દબાણ કરો છો, તો તે તેના શરીરને સ્પર્શ કરી શકશે નહીં. આ માટે, તે મહત્વનું છે કે તમે રચનાત્મક રીતે ખોરાક તૈયાર કરો જેથી બાળક તેને ખુશીથી ખાય.
શિસ્ત શીખવવા બદલ સજા- ઘણી વખત મા-બાપ બાળકોને શિસ્ત શીખવવા બદલ સજા કરે છે. જો કે આમાં માતા-પિતાનો કોઈ દોષ નથી કારણ કે તેમના માતા-પિતા પણ તેમને શિસ્ત શીખવવા માટે આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરે છે પરંતુ હવે સમય બદલાઈ ગયો છે. સજા આપવાથી તમારું બાળક થોડા સમય માટે યોગ્ય વર્તન કરશે, પરંતુ જો આપણે તેના વિશે લાંબા સમય સુધી વાત કરીએ તો તે તમારા બાળકના આત્મવિશ્વાસ પર ખરાબ અસર કરે છે. શિસ્ત શીખવવાની સજા બાળકોના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર પ્રતિકૂળ અસર કરી શકે છે.
બાળકોને કંઈપણ સર્જનાત્મક ન કરવા દેવું - માત્ર અભ્યાસ અને લખવાથી અને હંમેશા પુસ્તકોમાં ઘૂસેલા રહેવાથી બાળકોનો વિકાસ થઈ જશે એવું જરાય નથી. જો તમે ઈચ્છો છો કે તમારું બાળક જીવનમાં કંઈક અલગ અને સારું કરે, તો તમારે તેને કંઈક સર્જનાત્મક કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું જરૂરી છે. કદાચ આના દ્વારા તમે બાળકની અંદર છુપાયેલી પ્રતિભાને જાણી શકશો. તે મહત્વનું છે કે તમે તમારા બાળક સાથે મનોરંજક રમતો રમો.
સરખામણી - ઘણી વખત માતાપિતા બાળકોને પાઠ શીખવવા માટે અન્ય બાળકો સાથે સરખામણી કરવાનું શરૂ કરે છે. ઘણી વખત માતા-પિતા તેમના બાળકોને ઉતારી પાડે છે અને બીજાના બાળકોના ખૂબ વખાણ કરવા લાગે છે. જો તમે પણ આવું કરો છો, તો તમને આનાથી કંઈ નહીં મળે, પરંતુ આવું કરવાથી તમારા બાળકના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ચોક્કસ ખરાબ અસર પડશે. આમ કરવાથી તે પોતાની જાતને ઓછો આંકવા લાગશે જે તેના વિકાસને અવરોધી શકે છે.
બાળક પ્રત્યે પ્રેમ વ્યક્ત ન કરવો- ભારતીય માતા-પિતાની આ આદત એકદમ સામાન્ય છે કે તેઓ પોતાના બાળકો પ્રત્યેનો પ્રેમ બીજાની સામે વ્યક્ત કરે છે, પરંતુ જ્યારે બાળકો પ્રત્યે પ્રેમ વ્યક્ત કરવાની વાત આવે છે ત્યારે તેઓ શરમ અનુભવે છે. જો તમે પણ તમારા બાળકની સામે તમારો પ્રેમ વ્યક્ત નથી કરતા તો તે તમારા બંને વચ્ચે ઘણું અંતર લાવી શકે છે.
પૈસાનું મહત્વ સમજાવતા નથી- બાળકોના આર્થિક વિકાસ માટે, તે જરૂરી છે કે તમે તેમને પૈસા અને તેના મહત્વ વિશે સમજાવો. આ વિશે સમજાવવાથી બાળક ભવિષ્યમાં વ્યર્થ ખર્ચ ટાળશે અને તેને ખબર પડશે કે તેણે કઇ વસ્તુઓ પર તેના પૈસા ખર્ચવાના છે.