છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ભારતીય નાગરિકોના દેશનિકાલ કરનારો દેશ સાઉદી અરેબિયા રહ્યો છે, જ્યારે અમેરિકામાંથી દેશનિકાલના આંકડા નોંધપાત્ર રીતે ઓછા છે. આ માહિતી વિદેશ મંત્રાલય (MEA)એ રાજ્યસભામાં રજૂ કરેલા સત્તાવાર ડેટા દ્વારા આપવામાં આવી હતી. આ ડેટા એ પણ સ્પષ્ટ કરે છે કે ગલ્ફ દેશોમાં દેશનિકાલના કિસ્સાઓ ગેરકાયદેસર સરહદ ક્રોસિંગ કરતા વિઝા ઉલ્લંઘન અને શ્રમ કાયદાના ઉલ્લંઘન સાથે સંબંધિત છે.
18 ડિસેમ્બર, 2025ના રોજ એક લેખિત પ્રશ્નના જવાબમાં, વિદેશ રાજ્ય મંત્રી કીર્તિ વર્ધન સિંહે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે ઘણા દેશો નિયમિતપણે અટકાયતના ડેટા શેર કરતા નથી, ત્યારે ઇમરજન્સી સર્ટિફિકેટ દ્વારા કરવામાં આવેલા દેશનિકાલની સંખ્યા ભારતીય નાગરિકો સામે અમલીકરણ કાર્યવાહીનો વિશ્વસનીય સંકેત આપે છે.
સરકારી માહિતી અનુસાર, સાઉદી અરેબિયાએ 2021 થી 2025 દરમિયાન વિશ્વમાં સૌથી વધુ ભારતીય નાગરિકોનો દેશનિકાલ કર્યો. રિયાધમાં ભારતીય મિશનના ડેટા અનુસાર, 2021માં 8,887, 2022માં 10,277, 2023માં 11,486, 2024માં 9,206 અને 2025માં (અત્યાર સુધી) 7,019 લોકોને દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા.
અધિકારીઓના મતે, આ ઉચ્ચ આંકડા સાઉદી અરેબિયામાં ઇકામા નિયમો, શ્રમ સુધારા, વિઝા ઓવરસ્ટે અને સાઉદીકરણ નીતિઓ હેઠળ સમયાંતરે હાથ ધરવામાં આવેલા કડક અમલીકરણ ઝુંબેશનું પરિણામ છે. એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, ‘ગલ્ફ ક્ષેત્રમાં, ખાસ કરીને સાઉદી અરેબિયામાં, મોટાભાગના દેશનિકાલના કિસ્સાઓ, વિઝા ઓવરસ્ટે, અનધિકૃત કાર્ય અથવા સ્થાનિક શ્રમ કાયદાના ઉલ્લંઘન સાથે સંબંધિત છે.’
તેનાથી વિપરીત, અમેરિકામાંથી ભારતીય નાગરિકોના દેશનિકાલની સંખ્યા ખૂબ ઓછી રહી છે, ત્યાં ઇમિગ્રેશન નીતિ પર તીવ્ર ચર્ચા હોવા છતા. વિદેશ મંત્રાલય દ્વારા અમેરિકા ભારતીય મિશનમાંથી મેળવેલા ડેટા અનુસાર, વોશિંગ્ટન DCમાંથી 2021માં 805, 2022માં 862, 2023માં 617, 2024માં 1,368 અને 2025માં 3,414 દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા. અન્ય અમેરિકન મિશન (સાન ફ્રાન્સિસ્કો, ન્યૂયોર્ક, એટલાન્ટા, હ્યુસ્ટન, શિકાગો)માંથી દેશનિકાલની સંખ્યા મોટે ભાગે બે આંકડા અથવા થોડા સો સુધી મર્યાદિત રહી છે, જે ગલ્ફ દેશોના આંકડા કરતા ખૂબ ઓછી છે.
અધિકારીઓએ સ્પષ્ટતા કરી કે અમેરિકામાંથી દેશનિકાલ મુખ્યત્વે વિઝા ઓવરસ્ટે અથવા સ્ટેટસ ઉલ્લંઘન સાથે સંબંધિત છે, સામૂહિક અટકાયત અથવા ગેરકાયદેસર પ્રવેશ સાથે નહીં. ઘણા કિસ્સાઓમાં ભારતીય નાગરિકો પાસે માન્ય મુસાફરી દસ્તાવેજો હોય છે, જેના કારણે કટોકટી પ્રમાણપત્રોની જરૂરિયાત ઓછી થાય છે.
વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, ભારતીય નાગરિકોને દેશનિકાલ કરવાના મુખ્ય કારણોમાં વિઝા ઓવરસ્ટે, માન્ય વર્ક પરમિટ વિના કામ કરવું, નોકરીદાતા પાસેથી ફરાર થવું, સ્થાનિક શ્રમ કાયદાઓનું ઉલ્લંઘન અને સમયાંતરે મોટા પાયે અમલીકરણ કામગીરીનો સમાવેશ થાય છે.
સરકારે જણાવ્યું હતું કે તે વિદેશમાં ભારતીય નાગરિકોની સલામતી, ગૌરવ અને સુખાકારીને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપે છે. દેશનિકાલ પ્રક્રિયામાં યોગ્ય કાનૂની પ્રક્રિયાનું પાલન થાય અને નાગરિકોની સલામત અને સમયસર પરત ફરવાની ખાતરી કરવા માટે ભારતીય મિશન યજમાન દેશની સરકારો સાથે સતત સંપર્કમાં રહે છે.
સરકારે ગેરકાયદેસર સ્થળાંતર અને છેતરપિંડીને રોકવા માટે ઘણા પગલાં લીધા છે, જેમાં નકલી નોકરીના કૌભાંડો સામે ચેતવણીઓ જાહેર કરવી, ઇ-માઇગ્રેટ પોર્ટલને મજબૂત બનાવવું, મિશન પર 24x7 હેલ્પલાઇન સક્રિય કરવી, ભારતીય સાયબર ક્રાઇમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (I4C) ની સ્થાપના કરવી અને રાજ્યો સાથે ગેરકાયદેસર એજન્ટો અંગે ગુપ્ત માહિતી શેર કરવી શામેલ છે.
ઓક્ટોબર 2025 સુધીમાં ઇ-માઇગ્રેટ પોર્ટલ પર 3,505 થી વધુ ભરતી એજન્ટો નોંધાયેલા હતા. ફરિયાદોને પગલે ઘણા એજન્ટોને નિષ્ક્રિય પણ કરવામાં આવ્યા છે.