2024ની રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની જીતથી સ્પષ્ટ છે કે નવી સરકારમાં એલોન મસ્ક મોટી ભૂમિકા ભજવવા જઇ રહ્યા છે. ટ્રમ્પ પર જીવલેણ હુમલા બાદ તરત જ, મસ્કે જાહેરમાં તેમનું સમર્થન કર્યું હતું. તેમણે ટ્રંપને માત્ર સમર્થન જ ન્ કર્યું, પરંતુ ટ્રંપના પ્રચારમાં લગભગ 7 કરોડ ડૉલર પણ ખર્ચ કર્યા.
તેમાં કોઇ આશંકા નથી કે ટ્રંપની જીતમાં એલોન મસ્કની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા રહી છે. તેમણે સ્વિંગ રાજ્યોમાં મતદાર નોંધણી માટે ભંડોળ પૂરું પાડવામાં પણ મદદ કરી અને હવે ટ્રમ્પની નવી ટીમની રચનામાં ભાગ લઇ રહ્યા છે. પરંતુ ટ્રમ્પના કાર્યકાળ 2.0 દરમિયાન, તેમણે જે નવો વિભાગ DOGE રચ્યો છે. પરંતુ DOGE ની સરખામણી ભારતમાં લગભગ 2 દાયકા અગાઉ રચાયેલી સરકારી સંસ્થા સાથે કરવામાં આવી રહી છે. પરંતુ શા માટે?
ટ્રમ્પ પોતાના બીજા કાર્યકાળ માટે પોતાની ટીમ બનાવી રહ્યા છે, પરંતુ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ગવર્મેન્ટ એફિશિએન્સી (DOGE) નામનો નવો વિભાગ ચર્ચામાં છે. આ વિભાગનું નેતૃત્વ એલોન મસ્ક અને ભારતીય મૂળના વિવેક રામાસ્વામીને સોંપવામાં આવ્યું છે. DOGEનું ઉદ્દેશ્ય મોટી સંખ્યામાં ફેડરલ એજન્સીઓને બંધ કરીને અમલદારશાહીનું ક્લિનઅપ કરવાનું છે. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે આ ક્લીનઅપ હેઠળ અમેરિકાની 428 એજન્સીઓમાંથી માત્ર 99 જ બચશે, બાકીની તમામ એજન્સીઓ પર તાળાં લાગી જશે. પરંતુ DOGEની તુલના ભારતમાં લગભગ ૨ દશક અગાઉ રચાયેલી એક સરકારી સંસ્થા સાથે થઇ રહી છે.
કોંગ્રેસના તત્કાલીન અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીની આગેવાનીમાં 2 દશક અગાઉ તેની રચના થઇ હતી. વર્ષ 2024માં સોનિયા ગાંધીએ રાષ્ટ્રીય સલાહકાર પરિષદ (NAC)ની રચના કરી હતી, જેનું કામ મુખ્ય નીતિગત મામલાઓ પર સરકારને સલાહ આપવાનું હતું. જો કે, સમય સાથે તેનો પ્રભાવ વધતો ગયો.
ટીકાકારોનું કહેવું છે કે તેના માટે સરકારના અનૌઉપચારિક ઢાંચાને નજરઅંદાજ કરીને શેડો ગવર્મેન્ટ તરીકે કામ કર્યું હતું. વર્ષ 2024માં જ્યારે મનમોહન સિંહને UPA સરકારમાં વડાપ્રધાન બનાવવામાં આવ્યા. એ સમયે સરકારમાં સોનિયા ગાંધીનું કોઈ પ્રકારે અનૌપચારિક પદ નહોતું. પરંતુ કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ હોવાના કારણે તેમણે સલાહકાર સમિતિના રૂપમાં NACની રચના કરી હતી. સમિતિએ ગરીબી નિવારણ, હેલ્થકેર, શિક્ષન્ અને સામાજિક ન્યાય સહિત કોંગ્રેસ પાર્ટીના એજન્ડા પર કામ કર્યું હતું. આ સમિતિનું મૂળ ઉદ્દેશ્ય આ ક્ષેત્રોમાં સરકારને સુચન આપવાનું હતું.
સલાહકાર સમિતિ હોવા છતા, NAC સરકારી નિર્ણયોમાં તેની વ્યાપક ભૂમિકા માટે વ્યાપકપણે જાણીતું છે. આ સમિતિમાં સોનિયા ગાંધીની સીધી ભૂમિકા હતી. આ સમિતિ પર તેમનો એટલો પ્રભાવ હતો કે તેનાથી કેબિનેટમાં પણ તનાવ વધ્યો.
એજ પ્રકારે મસ્કનું DOGE પણ ટ્રમ્પની સલાહકાર સમિતિ તરીકે કામ કરશે, જેનું ફોકસ બ્યૂરોક્રેસીનું ક્લીનઅપ અને અનાવશ્યક સરકારી ખર્ચમાં ઘટાડો કરવાનું હશે. જો કે, એલોન મસ્ક અને રામાસ્વામી અનૌઉપચારિક રીતે સરકારી અધિકારી નહીં હોય, પરંતુ તેમની દખલઅંદજીથી સરકારી એજન્સીઓના કામકાજમાં બદલાવ આવશે.