ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંગઠન (ISRO)એ બુધવારે સવારે 8:55 વાગ્યે તેના સૌથી શક્તિશાળી રોકેટ LVM3થી અમેરિકન કંપની AST સ્પેસમોબાઇલના ‘બ્લૂબર્ડ બ્લોક-2’ કોમ્યુનિકેશન સેટેલાઇટને સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યું. આ રોકેટની છઠ્ઠી ઓપરેશનલ ફ્લાઇટ (LVM3-M6) છે.
આ મિશન ન્યૂસ્પેસ ઇન્ડિયા લિમિટેડ (NSIL) અને AST સ્પેસમોબાઇલ વચ્ચેના કરાર હેઠળ હાથ ધરવામાં આવી રહ્યું છે. આ મિશન વિશ્વના સૌથી મોટા વાણિજ્યિક સંચાર ઉપગ્રહને લો અર્થ ઓર્બિટ (LEO)માં તૈનાત કરશે, જે અવકાશથી સામાન્ય સ્માર્ટફોન સુધી સીધી હાઇ-સ્પીડ ઇન્ટરનેટ ઍક્સેસ પ્રદાન કરશે.
‘બ્લૂબર્ડ બ્લોક-2’એ AST સ્પેસમોબાઇલની આગામી પેઢીના સંચાર ઉપગ્રહ શ્રેણીનો એક ભાગ છે. આ ઉપગ્રહ વિશ્વભરના એવા વિસ્તારોમાં મોબાઇલ કનેક્ટિવિટી પ્રદાન કરવા માટે રચાયેલ છે જ્યાં ગ્રાઉન્ડ નેટવર્ક્સ પહોંચી શકતું. મુખ્ય સુવિધાઓ આ પ્રકારે છે:
વજન: આશરે 6100 થી 6500 કિગ્રા (આ LVM3 દ્વારા ભારતીય ભૂમિ પરથી છોડવામાં આવેલ અત્યાર સુધીનો સૌથી ભારે પેલોડ છે).
આકાર: તેમાં 223 ચોરસ મીટર (આશરે 2,400 ચોરસ ફૂટ) ફેઝ્ડ એરે એન્ટેના લાગ્યું છે, જે તેને નીચી પૃથ્વી ભ્રમણકક્ષામાં તૈનાત કરાયેલ સૌથી મોટો વાણિજ્યિક સંચાર ઉપગ્રહ બનાવે છે.
ક્ષમતા: તે 4G અને 5G નેટવર્ક્સને સપોર્ટ કરે છે અને અવકાશથી સીધા માનક સ્માર્ટફોન સુધી હાઇ-સ્પીડ બ્રોડબેન્ડ પ્રદાન કરશે.
સ્પીડ: પ્રતિ કવરેજ સેલમાં 120 Mbps સુધીની પીક ડેટા સ્પીડ, વૉઇસ કૉલ્સ, વીડિયો કૉલ્સ, ટેક્સ્ટ, સ્ટ્રીમિંગ અને ડેટા સેવાઓને સપોર્ટ કરે છે.
ઉદ્દેશ: આ ઉપગ્રહ AST સ્પેસમોબાઇલના વૈશ્વિક નક્ષત્રનો ભાગ છે, જે વિશ્વભરમાં 24/7 કનેક્ટિવિટી પ્રદાન કરશે. આ દૂરના વિસ્તારો, મહાસાગરો અને પર્વતો સુધી પણ મોબાઇલ નેટવર્ક પહોંચશે.
પાછલા ઉપગ્રહો: કંપનીએ સપ્ટેમ્બર 2024માં બ્લૂબર્ડ 1-5 ઉપગ્રહો લોન્ચ કર્યા હતા, જે અમેરિકા અને અન્ય ઘણા દેશોમાં સતત ઇન્ટરનેટ કવરેજ પ્રદાન કરે છે. ‘બ્લોક 2’માં 10 ગણી વધુ બેન્ડવિડ્થ ક્ષમતા છે.
આ ઉપગ્રહ લગભગ 600 કિલોમીટરની ઊંચાઈ સાથે નીચી પૃથ્વી ભ્રમણકક્ષામાં તૈનાત કરવામાં આવશે.
LVM3 (લોન્ચ વ્હીકલ માર્ક-3), જેને અગાઉ GSLV Mk-III તરીકે ઓળખાતું હતું, તે ISROનું સૌથી શક્તિશાળી રોકેટ છે. તે સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને વિકસાવવામાં આવ્યું હતું. મુખ્ય વિશિષ્ટતાઓ...
ઊંચાઈ: 43.5 મીટર
લિફ્ટ-ઓફ વજન: 640 ટન
સ્ટેજ: ત્રણ-સ્ટેજવાળું રોકેટ
બે સોલિડ સ્ટ્રેપ-ઓન બૂસ્ટર (S200)
લિક્વિડ કોર સ્ટેજ (L110)
ક્રાયોજેનિક અપર સ્ટેજ (C25)
પેલોડ ક્ષમતા: જીઓસિંક્રોનસ ટ્રાન્સફર ઓર્બિટ (GTO)માં: 4,200 કિગ્રા સુધી. લો અર્થ ઓર્બિટ (LEO) સુધી: 8,000 કિગ્રા સુધી.
પાછલા સફળ મિશન: LVM3એ ચંદ્રયાન-2, ચંદ્રયાન-3 અને બે વનવેબ મિશન (કુલ 72 ઉપગ્રહો) સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યા છે. તેનું પાછલું મિશન, LVM3-M5/CMS-03, 2 નવેમ્બર, 2025ના રોજ સફળ થયું હતું.
આ રોકેટ ભારતની અવકાશ ક્ષમતાઓનું પ્રતીક છે અને ભવિષ્યના ગગનયાન માનવ મિશન માટે પણ તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. આ મિશન ISROના વ્યાપારી પ્રક્ષેપણ માટે એક નવો માપદંડ સ્થાપિત કરશે. AST SpaceMobile વિશ્વનું પ્રથમ અવકાશ-આધારિત સેલ્યુલર બ્રોડબેન્ડ નેટવર્ક બનાવી રહ્યું છે, જે સ્ટારલિંક જેવી સેવાઓ સાથે સ્પર્ધા કરશે. ભારતમાંથી લોન્ચ થવાથી ISROની વૈશ્વિક લોન્ચ સેવાઓ મજબૂત બનશે.