કેન્દ્ર સરકારે અશ્લીલતા, ખોટી માહિતી અને સાયબર ગુનાઓને રોકવા માટે સોશિયલ મીડિયા અને OTT પ્લેટફોર્મ પર કડક જવાબદારી લાગુ કરી છે. સરકારનું ધ્યાન એક સુરક્ષિત, વિશ્વસનીય અને જવાબદાર ઇન્ટરનેટ (ખાસ કરીને મહિલાઓ અને બાળકોની સલામતી માટે) બનાવવા પર છે. IT એક્ટ 2000, IT નિયમો 2021 અને ભારતીય ન્યાય સંહિતા (BNS) હેઠળ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પર કાનૂની કાર્યવાહી કડક બનાવવામાં આવી છે. સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરનારાઓ સામે કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
સરકારે કહ્યું કે તેની નીતિઓનો હેતુ ભારતમાં ખુલ્લું, સલામત અને વિશ્વસનીય ઇન્ટરનેટ બનાવવાનો છે. આમાં મહિલાઓ અને બાળકોને ઑનલાઇન નુકસાનથી બચાવવાનો સમાવેશ થાય છે. સરકાર એ પણ સુનિશ્ચિત કરવા માંગે છે કે ઇન્ટરનેટ પર કોઈ ગેરકાયદેસર, અશ્લીલ અથવા ભ્રામક સામગ્રી પ્રસારિત ન થાય. આ દિશામાં કાનૂની અને વહીવટી બંને સ્તરે પગલાં લેવામાં આવ્યા છે.
IT એક્ટ 2000 અને IT નિયમો 2021 ડિજિટલ પ્લેટફોર્મની જવાબદારીઓને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. આ કાયદાઓ અશ્લીલ સામગ્રી, ગોપનીયતા ઉલ્લંઘન અને સાયબર ગુનાઓ માટે સજાની જોગવાઈ કરે છે. પોલીસને તપાસ અને ધરપકડ કરવાની પણ સત્તા આપવામાં આવી છે. IT નિયમો 2021 સ્પષ્ટપણે કંપનીઓને ગેરકાયદેસર સામગ્રીને રોકવા અને દૂર કરવાનો આદેશ આપે છે.
IT નિયમો 2021 અનુસાર, કોર્ટ અથવા સરકારી આદેશો પર કોઈપણ ગેરકાયદેસર સામગ્રીને નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં દૂર કરવી આવશ્યક છે. ગોપનીયતા, નકલી ઓળખ અથવા નગ્નતા સંબંધિત સામગ્રી 24 કલાકની અંદર દૂર કરવી અનિવાર્ય છે. દરેક પ્લેટફોર્મે ફરિયાદ અધિકારીની નિમણૂક કરવી પડશે અને 72 કલાકની અંદર ફરિયાદોનું નિરાકરણ કરવું જોઈએ. જો પ્લેટફોર્મ આમ કરવામાં નિષ્ફળ જાય, તો વપરાશકર્તાઓ ફરિયાદ અપીલ સમિતિને અપીલ કરી શકે છે.
IT નિયમો 2021ના ભાગ-IIIમાં OTT પ્લેટફોર્મ્સ માટે કોડ ઓફ એથીક્સ લાગૂ કરવામાં આવ્યા છે. OTT પ્લેટફોર્મ્સ પર કાયદા વિરુદ્ધ સામગ્રી પ્રદર્શિત કરવાની મનાઈ છે. સરકારે અત્યાર સુધીમાં ભારતમાં 43 OTT પ્લેટફોર્મ્સને અશ્લીલ સામગ્રી પ્રદર્શિત કરવાના આરોપમાં બ્લોક કર્યા છે. આ માહિતી માહિતી અને પ્રસારણ રાજ્ય મંત્રી ડૉ. એલ. મુરુગને લોકસભામાં આપી હતી, જેમાં સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે સરકાર OTT ક્ષેત્ર પર નજીકથી નજર રાખી રહી છે.
સરકારે સલામત, વિશ્વસનીય અને જવાબદાર ઇન્ટરનેટને તેની નીતિનો પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય બનાવ્યો છે, ખાસ કરીને મહિલાઓ અને બાળકોની સલામતી પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
IT કાયદો 2000 અને IT નિયમો 2021 હેઠળ અશ્લીલ, ગેરમાર્ગે દોરનારી અને ગેરકાયદેસર ઑનલાઇન સામગ્રી સામે કડક કાર્યવાહી કરવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મે હવે અશ્લીલ, અશ્લીલ, દ્વેષપૂર્ણ અને ગેરમાર્ગે દોરતી સામગ્રી હોસ્ટ કરવા અથવા શેર કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે.
ડીપફેક, AI દ્વારા બનાવેલી નકલી ઓળખ અને નકલી સામગ્રી પર સ્પષ્ટપણે પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે. કોર્ટ અથવા સરકારી આદેશો પર નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં ગેરકાયદેસર સામગ્રી દૂર કરવી હવે કાનૂની જવાબદારી છે.
નગ્નતા, ગોપનીયતાનું ઉલ્લંઘન અને નકલી ઓળખ ધરાવતી સામગ્રીને 24 કલાકની અંદર દૂર કરવી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે.
દરેક ડિજિટલ પ્લેટફોર્મે ફરિયાદ અધિકારીની નિમણૂક કરવી પડશે અને 72 કલાકની અંદર ફરિયાદોનું નિરાકરણ કરવું પડશે.
એક નિયમ લાગુ કરવામાં આવ્યો છે જેમાં 50 લાખથી વધુ વપરાશકર્તાઓ ધરાવતા પ્લેટફોર્મ્સને ભારતમાં સ્થાનિક અધિકારીની નિમણૂક કરવી પડશે અને પાલન અહેવાલ જાહેર કરવો પડશે.
ગંભીર ગુનાઓ સંબંધિત મેસેજના મૂળને શોધવામાં તપાસ એજન્સીઓને મદદ કરવી પડશે.
OTT પ્લેટફોર્મ્સને નૈતિક સંહિતાનું પણ પાલન કરવું પડશે, અને કાયદાની વિરુદ્ધ સામગ્રી પ્રદર્શિત કરવા બદલ ભારતમાં પ્લેટફોર્મને બ્લોક કરી શકાય છે.