Thailand-Cambodia Conflict: શિવ મંદિરને કારણે બે દેશ યુદ્ધે ચઢ્યા, જાણો થાઈલેન્ડ-કમ્બોડિયા વચ્ચેના સંઘર્ષનું કારણ શું છે

Thailand-Cambodia War: એવું લાગી રહ્યું છે કે 2025નું વર્ષ યુદ્ધનું વર્ષ છે. પહેલા ભારત-પાકિસ્તાન અને પછી ઈઝરાયેલ-ઈરાન વચ્ચે યુદ્ધ થયું. હવે થાઈલન્ડ અને કમ્બોડિયા યુદ્ધે ચઢ્યા છે. થાઇલેન્ડ અને કમ્બોડિયા વચ્ચે ચાલી રહેલો સીમા વિવાદ ગુરુવારે (24 જુલાઈ, 2025) વધુ વકર્યો છે. દક્ષિણપૂર્વ એશિયાના 2 પડોશી દેશો વચ્ચેના તાજેતરના તણાવમાં અત્યાર સુધીમાં ઓછામાં ઓછા 12 લોકો માર્યા ગયા છે. ગુરુવારે (24 જુલાઈ) આ બંને દેશો વચ્ચેનો તણાવ એટલો વધી ગયો કે કમ્બોડિયાએ થાઇલેન્ડ પર રોકેટથી હુમલો કર્યો અને જવાબી કાર્યવાહીમાં થાઇલેન્ડે F-16 ફાઇટર જેટથી કંબોડિયન સૈન્ય છાવણીઓ પર હવાઈ હુમલો કર્યો.

જોકે, આ બંને દેશો વચ્ચે ચાલી રહેલા સીમા વિવાદનું કારણ એક હિન્દુ મંદિર છે, જેમાં ભગવાન શિવ મુખ્ય દેવતા તરીકે સ્થાપિત છે. થાઇલેન્ડ ટૂરિઝ્મના સત્તાવાર પોર્ટલ અનુસાર, થાઇલેન્ડ-કમ્બોડિયા સીમા પર સ્થિત આ વિવાદાસ્પદ મંદિરને ‘પ્રસાત ટા મુએન થોમ’ કહેવામાં આવે છે, જે એક પુરાતત્વીય સ્થળનો ભાગ છે. આ મંદિર ઉપરાંત, 2 વધુ ખમેર શૈલીની રચનાઓ પણ આવેલી છે, જે આ પુરાતત્વીય સ્થળના ધાર્મિક રીતે મહત્ત્વપૂર્ણ ભાગો છે. આ બધા થાઇલેન્ડના બાન નોંગ ખન્ના વિસ્તારમાં ડાંગરેક પર્વતો વચ્ચે સ્થિત છે. પ્રસાત ટા મુએન થોમ ઉપરાંત, જે 2 અન્ય ધાર્મિક સ્થળ છે તેમનું નામ ‘પ્રસાત ટા મુએન’ અને ‘પ્રસાત ટા મુએન ટોટ’ છે. આ ત્રણેય સ્થળો થાઇલેન્ડ-કમ્બોડિયા વિવાદના કેન્દ્રમાં છે, પરંતુ પ્રસાત ટા મુએન થોમ તેમાં મુખ્ય છે.

થાઇલેન્ડ-કમ્બોડિયા વિવાદના કેન્દ્રમાં સ્થિત પ્રસાત ટા મુએન થોમ મંદિર 12મી સદીની આસપાસ સમ્રાટ ઉદયાદિત્યવર્મન દ્વિતીય દ્વારા હિન્દુ મંદિર તરીકે બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિર પ્રસાત ટા મુએન ટોટથી લગભગ 800 મીટર દક્ષિણમાં સ્થિત છે. આ મંદિરમાં ભગવાન શિવને સર્વોચ્ચ દેવતાના રૂપમાં સ્થાપિત છે અને તે 3 પ્રસાત ઢાંચાઓમાં સૌથી જૂનું અને સૌથી મોટું છે. ‘પ્રસાત ટા મુએન થોમ’માં એક મુખ્ય પ્રસાત છે, જે મધ્યમાં સ્થિત છે અને સૌથી મોટો છે. જ્યારે અન્ય બે નાના પ્રસાદ તેની જમણી અને ડાબી બાજુએ સ્થિત છે. તે રેતીના પથ્થરથી બનેલું છે અને તેનું પ્રવેશદ્વાર દક્ષિણ તરફ છે.

આ વિવાદ વર્ષ 1907માં શરૂ થયો હતો, જ્યારે તે સમયે કમ્બોડિયા પર શાસન કરતા ફ્રાન્સે એક નકશો બનાવ્યો હતો, જેમાં મંદિરને કમ્બોડિયામાં દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. થાઇલેન્ડે ક્યારેય આ નકશો પૂરી રીતે સ્વીકાર્યો નથી. વર્ષ 2008માં જ્યારે કમ્બોડિયાએ આ મંદિરને યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ બનાવ્યું, ત્યારે વિવાદ વધુ વકર્યો, કારણ કે થાઇલેન્ડે તેનો વિરોધ કર્યો. ત્યારબાદ વર્ષ  2008-2011 સુધી બંને દેશોની સેનાઓ વચ્ચે ઘણી ઘર્ષણ થયા, જેમાં ઘણા લોકો માર્યા ગયા.

થાઇલેન્ડ ટૂરિઝ્મના સત્તાવાર પોર્ટલ અનુસાર, આ મંદિરના મુખ્ય પ્રસાતની અંદર ઘણા મહત્ત્વપૂર્ણ પુરાવાઓ છે, જેમાં કુદરતી પથ્થરથી બનેલું શિવલિંગનો સમાવેશ થાય છે. આ શિવલિંગમાંથી એક જળમાર્ગ પસાર થાય છે, જે મુખ્ય પ્રસાતમાંથી પસાર થઈને બાલકનીના પૂર્વ ભાગમાં જાય છે. આ ઉપરાંત, મુખ્ય પ્રસાતના દક્ષિણ-પૂર્વ અને દક્ષિણ-પશ્ચિમ ખૂણામાં લેટરાઇટથી બનેલા બે પુસ્તકાલયો આવેલા છે.તો, મંદિરના સમગ્ર માળખાની આસપાસ રેતીના પથ્થરથી બનેલો એક વક્ર કોરિડોર પણ છે અને ઉત્તર દિશામાં આ કોરિડોરની બહાર લેટરાઇટથી બનેલો તળાવ પણ સ્થિત છે.

પ્રસાત ટા મુએન થોમ મંદિર કમ્બોડિયાના પ્રીહ વિહાર પ્રાંત અને થાઇલેન્ડના સિસાકેટ પ્રાંતની સીમા પર સ્થિત છે. વર્ષ 1962માં, આંતરરાષ્ટ્રીય કોર્ટે ચૂકાદો આપ્યો કે આ મંદિર કમ્બોડિયાનું છે, પરંતુ બંને દેશો મંદિરની આસપાસની 4.6 ચોરસ કિલોમીટર જમીન પર પોતાનો દાવો કરે છે. થાઇલેન્ડનું કહેવું છે કે આ તેની જમીન છે, જ્યારે કમ્બોડિયા તેને પોતાનો હિસ્સો માને છે.