જળવાયુ સંકટના કારણે હવામાનની પેટર્ન બદલાઈ ગઈ છે. તેમાં અનિશ્ચિતતા વધી છે. ભારે વરસાદ પડી રહ્યો છે અને પૂરની આવી રહ્યો છે. તો ક્યાંક દુષ્કાળનો સામનો કરવો પડી રહ્યા છે. વાદળ ફાટવાના બનાવો પણ વધ્યા છે. તેને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારે એક મોટું પગલું ઉઠાવ્યું છે. જેથી સમયસર હવામાનની સચોટ માહિતી મેળી શકે. તેના માટે AI અને મશીન લર્નિંગની મદદથી હવામાન વિશેની દરેક માહિતી એકઠી કરવામાં મદદ મળશે. આ સંદર્ભમાં મિશન મૌસમ જેવું મોટું પગલું ભરવામાં આવ્યું છે. તેના માટે 2 હજાર કરોડ રૂપિયાનું બજેટ રાખવામાં આવ્યું છે. તેનાથી કૃત્રિમ વાદળ વિકસાવવા માટે લેબ અને રડારની સંખ્યામાં 150 ટકાથી વધુનો વધારો કરવા માટે સાથે જ નવા ઉપગ્રહો, સુપર કમ્પ્યુટર અને ઘણી બધી નવી વસ્તુઓને ઉમેરવાનો સમાવેશ થશે.
પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયનું કહેવું છે કે હવામાનની આગાહી હજુ પણ પડકારપૂર્ણ છે. તેનું કારણ વાયુમંડળ પ્રક્રિયાઓની જટિલતા અને મોડેલ રિઝોલ્યૂશનની મર્યાદાઓ છે. આ કારણે, ઉષ્ણકટિબંધીય હવામાનની આગાહી કરવી એટલી સરળ હોતી નથી.
નિરીક્ષણ ડેટા પણ પૂરતા નથી. ન્યૂમેરિકલ વેધર પ્રિડિક્શન(NWP) મોડલના રિઝોલ્યૂશનના કારણે, નાના પાયે હવામાનની ઘટનાઓની ચોક્કસ આગાહી કરવી સરળ હોતી નથી. આ મોડલ હાલમાં 12 કિલોમીટર સુધી ફેલાયેલું છે.
તેની સાથે જળવાયું પરિવર્તનના કારણે પર્યાવરણ વધુ અવ્યવસ્થિત બની રહ્યું છે. જેના કારણે ક્યાંક દુષ્કાળ તો ક્યાંક ભારે વરસાદ પડી રહ્યો છે. વાદળ ફાટવા, વીજળી પડવી, તોફાન અને વાવાઝોડા એ દેશમાં સૌથી ઓછી સમજી શકાય તેવી હવામાનની ઘટનાઓ છે.
મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, આ પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે, વાદળોની અંદર અને બહાર, સપાટી પર, ઉપરના વાતાવરણમાં, મહાસાગરોની ઉપર અને ધ્રુવીય પ્રદેશોમાં થતી દરેક હવામાન સંબંધિત ગતિવિધિઓ પર શોધની જરૂરિયાત છે.
તેના માટે હાઇ ફ્રીક્વેન્સી ઓબ્ઝર્વેશનવાળી ટેકનોલોજીની જરૂર છે. એ સિવાય, નાના પાયે હવામાનની આગાહી કરવા માટે, NWP મોડલનું હોરિઝોન્ટલ રિઝોલ્યૂશન 12 કિલોમીટરથી વધારીને 6 કિલોમીટર કરવું પડશે.
કેન્દ્રીય પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના સચિવનું કહેવું છે કે તે 5 વર્ષનું મિશન બે તબક્કામાં લાગૂ કરવામાં આવશે. પ્રથમ તબક્કો માર્ચ 2026 સુધી ચાલું રહેશે. તેમાં ઓબ્ઝર્વેશન નેટવર્કના વિસ્તારવા પર ફોકસ કરવામાં આવશે. તેમાં લગભગ 70 ડોપ્લર રડાર, સારા કમ્પ્યુટર અને 10 વિન્ડ પ્રોફાઇલર અને 10 રેડિયોમીટર લગાવવામાં આવશે. બીજા તબક્કામાં, નિરીક્ષણ ક્ષમતાઓને વધુ વધારવામાં આવશે. તેના માટે ઉપગ્રહો અને વિમાનોને જોડવા પર ફોકસ કરવામાં આવશે.
મિશન મૌસમનું ઉદ્દેશ્ય લધુથી મધ્યમ ગાળાની હવામાન આગાહીની સ્પષ્ટતામાં સુધાર લાવવાનું છે, જેનું હાલમાં લક્ષ્ય 5-10 ટકા છે. તેની સાથે જ તમામ મુખ્ય મહાનગરોમાં વાયુની ગુણવત્તાના અનુમાનમાં 10 ટકા સુધીનો સુધારો કરવાવું છે.