ઇંતજાર ખતમ! આવી ગઈ વસ્તી ગણતરી અને કાસ્ટ સેન્સસની તારીખ, જાણો ક્યારે આવશે આંકડા

દેશની વસ્તી ગણતરી અને જાતિ ગણતરીની લાંબા સમયથી પડતર પ્રક્રિયા હવે નક્કી થઈ ગઈ છે. મીડિયા રિપોર્ટ મુજબ, 16 જૂન 2025ના રોજ વસ્તી ગણતરી અધિનિયમ 1948 હેઠળ અધિસુચના જાહેર કરવામાં આવશે. ત્યારબાદ વસ્તી ગણતરી સાથે જોડાયેલી વિભિન્ન એજન્સીઓ સક્રિય થઈ જશે. પહેલા ચરણમાં સ્ટાફની નિમણૂક, ટ્રેનિંગ, વસ્તી ગણતરીનું ફોર્મેટ તૈયાર કરવાનું અને ફિલ્ડ વર્કની યોજના બનાવવામાં આવશે. ખાસ વાત એ છે કે આ વખત વસ્તી ગણતરી અને જાતિગત વસ્તી ગણતરી એક સાથે કરવામાં આવશે. પ્રક્રિયા 2 ચરણમાં પૂરી થશે. પહેલું ચરણ 1 ફેબ્રુઆરીએ 2027 સુધી પૂર્ણ કરવામાં આવશે, જ્યારે અંતિમ ચરણ ફેબ્રુઆરીએ 2027ના અંત સુધી સંપન્ન થશે.

કેન્દ્ર સરકારે 1 માર્ચ, 2027થી દેશભરમાં વસ્તી ગણતરી અને જાતિ આધારિત ગણતરી શરૂ કરવા માટે એક ઔપચારિક સમયપત્રક નક્કી કર્યું છે. આ મેગા પ્રક્રિયા માટેની તૈયારીઓનો બ્લૂપ્રિન્ટ તૈયાર કરવામાં આવી છે અને તેને અમલમાં મૂકવાની દિશામાં એક મોટું પગલું માનવામાં આવે છે. તો, જમ્મુ-કાશ્મીર, લદ્દાખ અને ઉત્તરાખંડ જેવા હિમાલય અને વિશેષ ભૌગોલિક પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા રાજ્યોમાં, આ વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયા અન્ય રાજ્યો કરતા પહેલા ઓક્ટોબર 2026થી શરૂ કરવામાં આવશે. હવામાનની મુશ્કેલીઓ અને ત્યાંના દુર્ગમ વિસ્તારોને ધ્યાનમાં રાખીને આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.

જનગણના અધિનિયમ, 1948ની કલમ 3 હેઠળ, 1 માર્ચ, 2027ને વસ્તી ગણતરીની સંદર્ભિત તારીખ તરીકે જાહેર કરવામાં આવશે અને સંબંધિત સૂચના 16 જૂન, 2025ના રોજ ગેઝેટમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવશે. ત્યારબાદ, વસ્તી ગણતરી માટેની સત્તાવાર તૈયારીઓ શરૂ થશે.

આ મોટા નિર્ણયની પૃષ્ઠભૂમિમાં એપ્રિલમાં કેન્દ્રીય મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે કરેલી જાહેરાત હતી, જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે રાજકીય બાબતોની કેબિનેટ સમિતિએ આગામી વસ્તી ગણતરીમાં જાતિગત આંકડાઓનો સમાવેશ કરવાની મંજૂરી આપી છે. કેબિનેટ સમિતિએ આગામી વસ્તી ગણતરીમાં જાતિ વસ્તી ગણતરીનો સમાવેશ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ નિર્ણય સામાજિક અને આર્થિક સશક્તિકરણ તેમજ સમગ્રરાષ્ટ્રીય પ્રગતિ તરફ એક મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું છે. તેમણે ખાતરી પણ આપી હતી કે વસ્તી ગણતરી પારદર્શક રીતે હાથ ધરવામાં આવશે.

દેશભરમાં લાંબા સમયથી જાતિ વસ્તી ગણતરીની માગણી ઉઠાવવામાં આવી રહી છે. કોંગ્રેસ, ઈન્ડિયા ગઠબંધન અને વિવિધ પ્રાદેશિક પક્ષોએ વારંવાર તેની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. તાજેતરમાં, કોંગ્રેસ શાસિત કર્ણાટક સરકારે રાજ્ય સ્તરીય જાતિ સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું હતું, જેનો વિરોધ કેટલાક મુખ્ય સમુદાયો વોક્કાલિગા અને લિંગાયતે કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે આ સર્વેમાં તેમને ન્યાય આપવામાં આવ્યો નથી.

ભારતમાં આ વસ્તી ગણતરી મૂળ એપ્રિલ 2020માં હાથ ધરાવાની હતી, પરંતુ કોરોના મહામારીને કારણે તે મુલતવી રાખવામાં આવી હતી. જો તે સમયસર કરવામાં આવી હોત, તો અંતિમ અહેવાલ 2021 સુધીમાં બહાર આવી ગયો હોત.

આગામી વસ્તી ગણતરીથી શું અપેક્ષાઓ છે?

વસ્તી ગણતરી 2027 માત્ર વસ્તી ગણતરી જ નહીં, પરંતુ તે સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય દૃષ્ટિકોણથી પણ અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ શકે છે. વંચિત વર્ગોની સાચી ઓળખ અને તેમના માટે યોજનાઓની વધુ સારી દિશા નક્કી કરવામાં આવશે. અનામત વ્યવસ્થા અને સામાજિક ન્યાય સંબંધિત મુદ્દાઓ પર વાસ્તવિક અને અપડેટેડ ડેટા ઉપલબ્ધ થશે. નીતિઓ અને યોજનાઓનું પુનર્ગઠન શક્ય બનશે જે સમાવેશી વિકાસની દિશામાં ઉપયોગી થઈ શકે છે.