ઘણી વખત, દારૂ પીધા બાદ, હેંગઓવર બીજા દિવસ સુધી ચાલુ રહે છે. લોકો આ હેંગઓવરથી એટલા પરેશાન થઈ જાય છે કે બીજા દિવસે ઓફિસ હોય તો દારૂ પણ પીતા નથી. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે દારૂ પીધા પછી હેંગઓવર કેમ થાય છે? આવી સ્થિતિમાં, આ અહેવાલમાં આપણે જાણીશું કે હેંગઓવર કેવી રીતે અને શું થાય છે?
શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે દારૂ પીધા બાદ હેંગઓવર કેમ થાય છે? જો કે એવું દરેક સાથે નથી થતું, પરંતુ દુનિયાના લગભગ 22 ટકા લોકો આલ્કોહોલ પીધા બાદ હેંગઓવરની આ તકલીફ અનુભવે છે. ઘણીવાર લોકો તેને 'હેંગઓવર ચિંતા' અથવા 'એન્ઝાઈટી' કહે છે. આ અંગે પણ જાણીશું આ અહેવાલમાં.
ખરેખર, હેંગઓવર ત્યારે થાય છે જ્યારે શરીર આલ્કોહોલ પીધા બાદ તેની અસરમાંથી બહાર આવવામાં સમય લે છે. આલ્કોહોલના સેવનથી શરીરમાં ઘણા જૈવિક અને રાસાયણિક ફેરફારો થાય છે, જેના કારણે શરીરમાં વિવિધ લક્ષણો ઉત્પન્ન થાય છે. હવે તેની પાછળનું વિજ્ઞાન સમજીએ.
નિર્જલીકરણ: આલ્કોહોલ મૂત્રવર્ધક પદાર્થ છે, એટલે કે તે શરીરમાંથી પાણીને દૂર કરે છે. તેના કારણે શરીરમાં પાણીની ઉણપ થાય છે, જેના કારણે માથાનો દુઃખાવો, મોં સુકાઈ જાય છે અને થાકની લાગણી થાય છે.
બ્લડ સુગર લેવલ : આલ્કોહોલ શરીરમાં ગ્લૂકોઝ (ખાંડ)નું સ્તર ઘટાડે છે, જેના કારણે ઉર્જાનો અભાવ થાય છે અને નબળાઈ, ચીડિયાપણું અને થાક લાગે છે. તે મગજના કાર્યને પણ અસર કરે છે.
વિટામિન્સ અને મિનરલ્સની ઉણપ: આલ્કોહોલ પીવાથી શરીરના જરૂરી વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ, જેમ કે B-વિટામિન્સ અને પોટેશિયમની કમી થઈ જાય છે, જે હેંગઓવરને વધુ વધારી શકે છે.
ગ્લૂટામેટ અને GABAનું અસંતુલન : આલ્કોહોલ એ ચેતાતંત્રને ડિપ્રેસન્ટ કરે છે. તે મગજમાં ગામા-એમિનોબ્યુટીરિક એસિડ (GABA)નું સ્તર વધારે છે, જે વ્યક્તિ શાંત અને હળવાશ અનુભવે છે. તો, તે ગ્લૂટામેટ (એક ઉત્તેજક ન્યૂરોટ્રાન્સમીટર) ઘટાડે છે, જે વિચારવાની ગતિને ધીમી કરે છે. આલ્કોહોલની અસર બંધ થયા પછી, મગજ આ રસાયણોને સંતુલિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, જેની વિપરીત અસર થાય છે. ગ્લૂટામેટ વધે છે અને GABA ઘટે છે, જેના કારણે ચિંતા, ગભરાટ અને થાક જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.
આ હેંગઓવરનું વિજ્ઞાન છે. હવે આપણે જાણીશું કે હેંગઓવર દરમિયાન શા માટે બેચેની થાય છે. આને 'હેંગઓવર ચિંતા' અથવા 'એન્ઝાઈટી' કહેવાય છે. હેંગઓવરના લક્ષણો અને તીવ્રતા વ્યક્તિ પર આધાર રાખે છે; કેટલાક માટે તે હળવા તાણ હોઈ શકે છે જ્યારે અન્ય લોકો માટે તે અત્યંત અસ્વસ્થતા હોઈ શકે છે. ચાલો જાણીએ કે હેંગઓવર શા માટે થાય છે, તેના લક્ષણો શું છે અને તેનાથી કેવી રીતે બચી શકાય.
હેંગઓવરનું વૈજ્ઞાનિક કારણ
આલ્કોહોલ પીધા બાદ આપણું શરીર અને મગજ ઘણા ફેરફારોમાંથી પસાર થાય છે. વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિકોણથી, આલ્કોહોલ નર્વસ સિસ્ટમ પર ડિપ્રેસન્ટ તરીકે કાર્ય કરે છે. તેનો અર્થ એ છે કે તે આપણા મગજમાં રાસાયણિક સંદેશવાહકોને અસર કરે છે, જેને ન્યૂરોટ્રાન્સમીટર કહેવાય છે. આલ્કોહોલ GABA (ગામા-એમિનોબ્યૂટીરિક એસિડ) ને વધારે છે, એક ન્યૂરોટ્રાન્સમીટર જે આપણને શાંત અને હળવાશ અનુભવે છે. વધુમાં, તે ગ્લૂટામેટ ઘટાડે છે, જે આપણા વિચારોને ધીમું કરે છે અને આપણને શાંત સ્થિતિમાં મૂકે છે. આ કારણોસર, વ્યક્તિ દારૂ પીતી વખતે મિલનસાર અને નચિંત લાગે છે.
પરંતુ આલ્કોહોલની અસર બંધ થતા જ મગજ સંતુલન બનાવવા માટે GABA ને ઘટાડવા અને ગ્લૂટામેટ વધારવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરે છે. આ પરિવર્તન મગજ પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે અને તેને વધારે ઉત્તેજિત કરે છે, જેના કારણે વ્યક્તિ બેચેની અને ચિંતાનો અનુભવ કરે છે. આ સ્થિતિમાં મગજ વધુ સંવેદનશીલ બને છે અને વ્યક્તિ ભય અને અસુરક્ષાનો અનુભવ કરી શકે છે.
પ્રશ્ન સ્વાભાવિક રીતે જ ઉદ્ભવે છે કે શા માટે બધા લોકો હેંગઓવરનો અનુભવ કરતા નથી. તેના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં મુખ્યત્વે વ્યક્તિના જીન્સ, તેની સહનશક્તિ અને માનસિક સ્થિતિનો ફાળો હોય છે. કેટલાક લોકો આલ્કોહોલ પીધા પછી સામાન્ય અનુભવે છે, જ્યારે અન્ય લોકોમાં હેંગઓવરના વધુ ગંભીર લક્ષણો હોય છે.
સંશોધન મુજબ, આપણું શરીર આલ્કોહોલની પ્રક્રિયા કેવી રીતે કરે છે તેમાં આપણા જનીનો મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કેટલાક લોકોમાં આલ્કોહોલની અસર થોડા સમયમાં જ ખતમ થઈ જાય છે જ્યારે અન્ય લોકોમાં તે લાંબા સમય સુધી રહે છે. આ બધું જનીનોને કારણે થાય છે. વધુમાં, જે લોકો પહેલાથી જ ચિંતા અથવા તાણ સાથે સંઘર્ષ કરે છે તેઓ હેંગઓવરનો અનુભવ કરે છે. આવા લોકો ઘણીવાર સામાજિક કાર્યક્રમોમાં આરામદાયક લાગે તે માટે આલ્કોહોલ પીતા હોય છે, પરંતુ આનાથી તેમના હેંગરી થવાનું જોખમ વધી જાય છે.
વિજ્ઞાનની ભાષામાં સમજો હેંગઝીનેસ શું છે?
વિજ્ઞાને હેંગરીને સમજવા માટે ઘણા સંશોધનો કર્યા છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે હેંગઓવરનું મુખ્ય કારણ મગજમાં રાસાયણિક અસંતુલન છે. આલ્કોહોલની અસર ખતમ થતા જ મગજ પોતાને સંતુલિત કરવાની પ્રક્રિયામાં હોય છે, જેના કારણે વ્યક્તિ અસ્વસ્થતા અનુભવે છે. સામેલ રસાયણો, જેમ કે GABA અને ગ્લુટામેટ, મગજની સ્થિતિને અસર કરે છે અને તેને સંતુલનમાં લાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.
દારૂ પીધા બાદ કેટલીક યાદો કેમ ભૂંસાઈ જાય છે?
ઘણી વખત દારૂ પીધા બાદ વ્યક્તિને કેટલીક ઘટનાઓ બરાબર યાદ રહેતી નથી. આ સ્થિતિ ઘણીવાર 'બ્લેકઆઉટ' તરીકે ઓળખાય છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિને પાછલી રાતની વાતચીત, ઘટના અથવા કોઈની સાથેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા યાદ નથી, ત્યારે તે તેને અથવા તેણીને વધુ અસ્વસ્થ અને ચિંતિત કરી શકે છે. ડર સતત વધી રહ્યો છે કે તેણે કંઈક ખોટું અથવા અસામાન્ય કર્યું હશે. આ પ્રકારના વિચારો વ્યક્તિને તણાવપૂર્ણ પરિસ્થિતિમાં મૂકી શકે છે, જેના કારણે તે આ વાતો વારંવાર વિચારતો રહે છે અને બેચેની અનુભવે છે.
હેંગઓવર દરમિયાન શું કરવું?
જો તમે દારૂ પીધા પછી બીજા દિવસે સવારે અસ્વસ્થતા અનુભવો છો, તો પહેલા શારીરિક લક્ષણો પર ધ્યાન આપો. હાઇડ્રેટેડ રહો, કારણ કે શરીરમાં પાણીની અછત પરિસ્થિતિને વધુ ખરાબ કરી શકે છે. હળવો અને પૌષ્ટિક આહાર લો, જેનાથી શરીરને શક્તિ મળે. પૂરતો આરામ લેવો પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે હેંગઓવર દરમિયાન, ઊંઘમાં ખલેલ થવાને કારણે વ્યક્તિની માનસિક સ્થિતિ પર અસર થાય છે.
હેંગરી અટકાવવાની રીતો
હેંગઓવરથી બચવાનો સૌથી સહેલો રસ્તો દારૂના સેવનને મર્યાદિત કરવાનો છે. વિવિધ આરોગ્ય સંસ્થાઓ દર અઠવાડિયે દસથી વધુ પીણાં ન પીવાની ભલામણ કરે છે અને એક દિવસમાં ચારથી વધુ પીણાં ન પીવાની ભલામણ કરે છે. તમે જેટલો વધુ આલ્કોહોલ પીશો, હેંગઓવરના લક્ષણો વધુ તીવ્ર બનશે અને તમારી માનસિક સ્થિતિ પર પણ અસર થશે. તેથી, દારૂ પીતી વખતે તેની માત્રાને ધ્યાનમાં રાખવી જરૂરી છે.
દારૂ પીતી વખતે અન્ય દવાઓ ટાળો
આલ્કોહોલ સાથે અન્ય દવાઓ અથવા ડ્રગ્સનું સેવન પણ જોખમી બની શકે છે. MDMA, એક્સ્ટસી અને અન્ય માદક દ્રવ્યો જેવી ઘણી પાર્ટી દવાઓનો ઉપયોગ હેંગઓવરની શક્યતાઓને વધુ વધારી શકે છે. સિગારેટ પણ આ જ કામ કરી શકે છે. આ દવાઓની અસર બંધ થતાં જ શરીર અને મગજ પર તેની ઊંડી અસર પડે છે, જેના કારણે વ્યક્તિ વધુ ચિંતા અનુભવી શકે છે.