સંગઠન પર ભાર, મુદ્દાઓ પર સ્પષ્ટતા..., શું કોંગ્રેસ 2 દિવસના ગુજરાત મંથનથી વિજય મંત્ર શોધી શકશે?

લોકસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને રાજકીય રીતે મજબૂતી મળી, પરંતુ હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર અને દિલ્હીમાં મળેલી હારથી 2024મા બનેલો માહોલ ધૂંધળો થઈ ગયો છે. કોંગ્રેસ ફરીથી ઉભા થવા અને ભાજપ સામે મુકાબલો કરવા માટે રાજકીય મંથન કરવા જઈ રહી છે. અમદાવાદમાં મંગળવારથી 2 દિવસીય કોંગ્રેસ અધિવેશન શરૂ થઈ રહ્યું છે. આગામી 2 દિવસ સુધી, કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતાઓ રાષ્ટ્રીય રાજકારણના પડકારો પર ચિંતન અને મંથન કરશે. આ સાથે, ઘણા મહત્ત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર પાર્ટીનું વલણ નક્કી કરીને ભવિષ્યનો રોડ મેપ તૈયાર કરવામાં આવશે.

કોંગ્રેસે 64 વર્ષ બાદ પોતાના સંમેલન માટે ગુજરાતની પસંદગી કરી છે. આ અગાઉ 1961માં ભાવનગરમાં કોંગ્રેસનું અધિવેશન યોજાયું હતું, હવે 6 દાયકા પછી ફરી એકવાર ગુજરાતમાં અમદાવાદથી વિજયનો મંત્ર શોધવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવશે. અમદાવાદ પૂર્ણ સત્ર પહેલા જ, કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જૂન ખડગે અને વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી બંનેએ પાર્ટીની ખામીઓ વિશે ખૂબ જ સ્પષ્ટતાથી વાત કરી છે અને કહ્યું છે કે 2025નું વર્ષ સંગઠનનું વર્ષ હશે. અમદાવાદ અધિવેશન કોંગ્રેસનું 86મું પૂર્ણ અધિવેશન છે. જેનાથી પાર્ટી માટે એક નવો રસ્તો ખુલી શકે છે.

અમદાવાદમાં 2 દિવસીય કોંગ્રેસ અધિવેશન 'ન્યાયપથ: સંકલ્પ, સમર્પણ, સંઘર્ષ'ની ટેગલાઇન સાથે શરૂ થઈ રહ્યું છે. મંગળવારે સત્રના પહેલા દિવસે, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ રાષ્ટ્રીય સ્મારક ખાતે કોંગ્રેસ કાર્યકારી સમિતિ એટલે કે CWCની બેઠક મળશે. દેશભરમાંથી 262 કોંગ્રેસ નેતાઓ તેમાં ભાગ લેશે, જેની અધ્યક્ષતા મલ્લિકાર્જૂન ખડગે કરશે. બુધવારે સત્રના બીજા દિવસે, કોંગ્રેસ CWCના સભ્યો ઉપરાંત, પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિના અધ્યક્ષો, કોંગ્રેસ શાસિત રાજ્યોના મુખ્યમંત્રીઓ અને કેટલાક વરિષ્ઠ નેતાઓ સાબરમતી રિવરફ્રન્ટ પર હાજર રહેશે.

કોંગ્રેસ નેતા પવન ખેડાએ સોમવારે પાર્ટી સંમેલન અગાઉ કહ્યું હતું કે 'કોંગ્રેસ મુક્ત ભારત' જેવા નારા બાદ પણ પાર્ટી હજુ પણ મજબૂત રીતે ઉભી છે અને જનતા તેની તરફ આશા સાથે જોઈ રહી છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે મહાત્મા ગાંધી અને સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનું જન્મસ્થળ ગુજરાત આ પડકારજનક સમયમાં કોંગ્રેસને આગળ વધવાનો માર્ગ બતાવશે. આજે સમાજનો દરેક વર્ગ, પછી ભલે તે મધ્યમ વર્ગ હોય, દલિત હોય, આદિવાસી હોય કે લઘુમતીઓ હોય, કેન્દ્ર અને ગુજરાતમાં ભાજપના શાસનમાં છેતરાયાનો અનુભવ કરી રહ્યા છે.

કોંગ્રેસે સત્તાવાર રીતે જાહેરાત કરી છે કે આ સંગઠનનું વર્ષ છે. વર્ષનું આ સંપૂર્ણ સત્ર ગુજરાતમાં યોજાઈ રહ્યું છે. એવામાં, કોંગ્રેસે સંગઠનમાં નવા લોકોને સાથે જવું જોઈતું હતું, પરંતુ મોટાભાગના પદાધિકારીઓ જૂના છે. પરિવર્તન ફક્ત બિહારમાં જ થયું છે અને ઉત્તર પ્રદેશના જિલ્લા પ્રમુખ બદલવામાં આવ્યા છે. જોકે, કોંગ્રેસે બિહારથી નવી શરૂઆત કરી છે અને તે પોતાના સંગઠનને જમીનથી મજબૂત બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. કોંગ્રેસ નેતૃત્વએ તેના તમામ જિલ્લા પ્રમુખો સાથે તેમના મંતવ્યો જાણવા માટે બેઠક યોજી છે. પાર્ટી નેતૃત્વએ સંમેલનમાં આવેલા કાર્યકરોને ખાતરી આપવી પડશે કે આ વખતે તેઓ ફક્ત સંગઠનમાં ન માત્ર મોટા ફેરફારોનું વચન આપી રહ્યા, પરંતુ આ ફેરફારોનો અમલ કરવામાં આવશે.

જેમ કોંગ્રેસે થોડા જ મહિનામાં બિહારમાં પોતાનું સંગઠન મજબૂત બનાવ્યું છે, તેવી જ રીતે તેણે દેશભરમાં પોતાના સંગઠન માટે પણ એવો જ સંકલ્પ લીધો છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે, પાર્ટી પોતાના સંગઠનાત્મક સુધારા અંગે ઘણી જાહેરાતો કરે તેવી શક્યતા છે, જેમાં જિલ્લા કોંગ્રેસ પ્રમુખોને વધુ સત્તાઓ આપવી અને જવાબદારી સુનિશ્ચિત કરવી સામેલ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે કોંગ્રેસ ચૂંટણીમાં ઉમેદવારોની પસંદગીમાં જિલ્લા પ્રમુખની ભૂમિકાનો પણ સમાવેશ કરવાનો નિર્ણય લઈ શકે છે.

 કોંગ્રેસને પાયાના સ્તરે મજબૂત બનાવવા માટે ઘણા મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રસ્તાવો લાવી શકાય છે. આ રીતે, કોંગ્રેસનું ધ્યાન સંગઠનને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવવા પર કેન્દ્રિત થઈ શકે છે. આનું કારણ એ છે કે કોંગ્રેસ એવી સંસ્થા નથી જે વિચારોને પ્રોત્સાહન આપે છે. રાહુલ ગાંધી અને મલ્લિકાર્જૂન ખડગેએ જિલ્લા પ્રમુખની બેઠકમાં એમ પણ કહ્યું હતું કે પાર્ટીની વિચારધારાને દરેક ઘરમાં લઈ જવાનું કામ ફક્ત જિલ્લા સંગઠન જ કરી શકે છે. કોંગ્રેસ સમજી ગઈ છે કે સંગઠનને મજબૂત કર્યા વિના તે ભાજપ સાથે મુકાબલો નહીં કરી શકે.

2 દિવસના અધિવેશન દરમિયાન કોંગ્રેસ પોતાની ભવિષ્યની સ્થિતિ અને દિશા નક્કી કરશે. માનવામાં આવે છે કે અધિવેશનમાં એ સ્પષ્ટ થઈ જશે કે કોંગ્રેસ કયા મુદ્દાઓ પર સરકારને ઘેરશે અને કયા એજન્ડા સાથે આગળ વધશે. કોંગ્રેસની બેઠકમાં, વિદેશ નીતિ, શિક્ષણ, ખાનગી ક્ષેત્રમાં અનામતનો અમલ, અનુસૂચિત જાતિ, અનુસૂચિત જનજાતિ અને અન્ય પછાત વર્ગો માટે અનામતનું રક્ષણ, મોંઘવારી અને વિચારધારા પ્રત્યે પ્રતિબદ્ધતા અંગે ઠરાવ પસાર કરીને પોતાના નેતાઓને રાજકીય સંદેશ આપવાનો પ્રયાસ કરી શકાય છે.

કોંગ્રેસના મહાસચિવ રણદીપ સૂરજેવાલા મંગળવારે CWC સમક્ષ એક કાર્યપત્ર રજૂ કરશે, જેમાં નક્કી કરવામાં આવશે કે શું સર્વગ્રાહી ઠરાવ લાવવામાં આવે કે મુદ્દાવાર અલગ-અલગ ઠરાવો કરવા જોઈએ. અધિવેશનમાં, કોંગ્રેસ રાજકીય અને આર્થિક દરખાસ્તોની ચર્ચા કરશે અને તેમને અપનાવવાનો નિર્ણય લેશે. આ સમય દરમિયાન, કોંગ્રેસ દલિતો, OBC અને આદિવાસી સમુદાયો માટે હાલના અનામતને સુરક્ષિત રાખવાનો આગ્રહ રાખશે, તો તે ખાનગી ક્ષેત્રમાં અનામત અંગે પણ મહત્ત્વપૂર્ણ નિર્ણય લઈ શકે છે. કોંગ્રેસ સામાજિક ન્યાય, બંધારણ પરના હુમલા અને ધાર્મિક વિભાજન જેવા મુદ્દાઓ પર સતત અવાજ ઉઠાવી રહી છે.

રાહુલ ગાંધી સામાજિક ન્યાયના મુદ્દા સાથે આગળ વધી રહ્યા છે. કોંગ્રેસ દેશમાં જાતિગત વસ્તી ગણતરી કરાવવા, અનામત મર્યાદા 50 ટકા સુધી વધારવા જેવા મુદ્દાઓ ઉઠાવી રહી છે. કોંગ્રેસનું ધ્યાન દલિત, OBC, આદિવાસી અને લઘુમતી મતદારો પર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે કોંગ્રેસ આ સમુદાયોના મતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને પોતાનો રાજકીય એજન્ડા નક્કી કરી શકે છે. આ ઉપરાંત, કોંગ્રેસ જે રીતે બિહારમાં રોજગારના મુદ્દા પર કૂચ કાઢી રહી છે, તે જોતા તે દેશના અન્ય રાજ્યોમાં પણ નોકરીઓ માટે ઝુંબેશ શરૂ કરવાનું નક્કી કરી શકે છે.

આઝાદી બાદ, કોંગ્રેસની મુખ્ય મત બેંક દલિત-મુસ્લિમ-બ્રાહ્મણ અને કેટલીક ઉચ્ચ જાતિઓ હતી. કોંગ્રેસ લાંબા સમય સુધી આ જાતિ સમીકરણના આધારે રાજકારણ કરતી રહી. OBC શ્રેણીની ઘણી જાતિઓ કોંગ્રેસનો વિરોધ કરી રહી છે. દેશના બદલાયેલા રાજકીય વાતાવરણમાં, કોંગ્રેસે પણ પોતાના રાજકીય આધારને બદલવાની દિશામાં એક પગલું ભર્યું છે. કોંગ્રેસ હવે દલિત, અત્યંત પછાત અને મુસ્લિમ સમુદાયોને જીતવાની રણનીતિ પર કામ કરી રહી છે. પાર્ટી બંધારણ અને અનામતનો મુદ્દો મુખ્ય રીતે ઉઠાવી રહી છે, જેના દ્વારા આ વર્ગોને સંદેશ આપવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે કે ફક્ત કોંગ્રેસ જ તેમના અધિકારોનું રક્ષણ કરી શકે છે. આ રીતે, કોંગ્રેસ એક નવું સોશિયલ એન્જિનિયરિંગ બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.

કોંગ્રેસ આ વર્ષે અને આગામી વર્ષે યોજાનારી વિધાનસભા ચૂંટણી માટે પણ પોતાની રણનીતિને અંતિમ સ્વરૂપ આપશે. આ કારણે, બધાની નજર કોંગ્રેસના અમદાવાદ અધિવેશન પર ટકેલી છે, જ્યાંથી તેના માટે આશાનું નવું કિરણ નીકળે તેવી શક્યતા છે. બિહારમાં 2025માં વિધાનસભા ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે, જ્યારે 2026માં પશ્ચિમ બંગાળ, આસામ, કેરળ, તમિલનાડુ અને પુડુચેરીમાં વિધાનસભા ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે. આ સંદર્ભમાં પણ કોંગ્રેસની આ બેઠક ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ માનવામાં આવી રહી છે.

2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, 2019ની સરખામણીમાં બમણી બેઠકો જીત્યા બાદ કોંગ્રેસને ભારે પ્રોત્સાહન મળ્યું હતું, ત્યારબાદ ઘણા રાજ્યોમાં યોજાયેલી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસનું પ્રદર્શન નિરાશાજનક રહ્યું છે. હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર અને દિલ્હીમાં હારથી કોંગ્રેસ નિરાશ છે. એટલું જ નહીં, કોંગ્રેસ છેલ્લા 30 વર્ષથી ગુજરાતમાં ચૂંટણી જીતી શકી નથી, જ્યાં તે પોતાનું અધિવેશન યોજી રહી છે. કોંગ્રેસ માટે મુશ્કેલીઓ દિવસેને દિવસે વધી રહી છે. એવામાં, કોંગ્રેસે ભાજપ સાથે મુકાબલો કરવા માટે પોતાની રણનીતિ નક્કી કરવી પડશે.

મહાત્મા ગાંધીની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી કોંગ્રેસ અધિવેશનની 100મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે કોંગ્રેસે 4 મહિના પહેલા બેલાગવીમાં પોતાની કાર્યકારી સમિતિની બેઠક યોજી હતી. ભાજપ સાથે સ્પર્ધા કરવા માટે, કોંગ્રેસે મહાત્મા ગાંધીના જન્મસ્થળ ગુજરાતને પસંદ કર્યું છે. કોંગ્રેસના અધિકારીઓ માટે શ્રેષ્ઠ આશા એ છે કે ટોચના નેતૃત્વ તરફથી ખાતરી મળે કે પાર્ટી સાચા માર્ગ પર છે. રાહુલ-ખડગેએ કેટલાક પગલાં લઈને સંકેતો આપ્યા છે, ખાસ કરીને ભાજપ વિરુદ્ધ લેવાના પગલાં.

કોંગ્રેસના નેતાઓ ખાનગીમાં ભાજપ સરકાર અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી જે કંઈ કહે છે અને કરે છે તેનો વિરોધ કરવાને બદલે લોકો સાથે જોડાયેલી લડાઈઓ પસંદ કરવાની જરૂરિયાત વિશે વાત કરી રહ્યા છે. ભાજપ સામે કેટલી મજબૂતીથી અને કયા દૃષ્ટિકોણથી લડવું તે અંગે પણ કોંગ્રેસના અધિવેશનમાં સ્પષ્ટ વલણ અપનાવી શકાય છે. આ ઉપરાંત, ચૂંટણી મેદાનમાં ભાજપનો સામનો કેવી રીતે કરવો તે અંગે મજબૂત રણનીતિ બનાવવા માટે પગલાં લઈ શકાય છે. આનું કારણ એ છે કે જે રાજ્યોમાં કોંગ્રેસ અને ભાજપ વચ્ચે સીધો મુકાબલો છે, ત્યાં ભાજપનો હાથ ઉપર છે.