ભારત અને કેનેડા વચ્ચેના સંબંધો સૌથી ખરાબ તબક્કામાં પહોંચી ગયા છે. ભારતે તેના હાઈ કમિશનર સહિત ઘણા અધિકારીઓને પાછા બોલાવ્યા છે. ભારતે કેનેડાના રાજદ્વારીઓને હાંકી કાઢ્યા છે અને તેમને 19 ઓક્ટોબર સુધીમાં દેશ છોડવા માટે કહ્યું છે. હવે સવાલ એ થાય છે કે કેનેડા ભારતથી કેમ નારાજ છે અને સંબંધોમાં ક્યારે અને કેવી રીતે તિરાડ પડી? આખો મામલો 5 પોઈન્ટમાં જાણો. કેનેડા સાથે ભારતના સંબંધો સૌથી ખરાબ તબક્કામાં પહોંચી ગયા છે. ભારતે તેના હાઈ કમિશનર સહિત ઘણા અધિકારીઓને પાછા બોલાવ્યા છે, જ્યારે પાંચ કેનેડિયન રાજદ્વારીઓને પણ 19 ઓક્ટોબર સુધીમાં દેશ છોડવા માટે કહેવામાં આવ્યું છે. આ બધું એક દિવસમાં નથી બન્યું અને ન તો કોઈ એક ઘટના તેના માટે જવાબદાર છે. ભૂતકાળમાં બનેલી અનેક ઘટનાઓ આ માટે જવાબદાર છે. તાજા ઘટનાક્રમ બાદ જૂના ઘા પણ તાજા થયા છે.
હવે સવાલ એ થાય છે કે કેનેડા ભારત સાથે કેમ નથી મળતું? શું કેનેડા ભારત જેવા દેશ સાથે નારાજ છે કે પછી તે સંબંધો સૌહાર્દપૂર્ણ રાખવા માંગતું નથી? સંબંધોમાં કડવાશની શરૂઆત ક્યાંથી થઈ? આખો મામલો પાંચ મુદ્દામાં જાણો
.
વર્ષ 1984 માં, ભારત સરકારે ઓપરેશન બ્લુ સ્ટાર શરૂ કર્યું અને જૂન 1985 માં, એક કરુણ વિમાન દુર્ઘટના થઈ જેમાં 329 લોકોના જીવ ગયા. 23 જૂનના રોજ, એર ઈન્ડિયાનું એક વિમાન નવી દિલ્હી માટે ટેકઓફ થયું અને લગભગ 45 મિનિટ પછી, ત્યાં એક જોરદાર વિસ્ફોટ થયો અને બધું નાશ પામ્યું. દુર્ઘટના સમયે પ્લેન 31 ફૂટની ઊંચાઈએ ઉડી રહ્યું હતું. આજના કેનેડાના પીએમ જસ્ટિન ટ્રુડોના પિતા તે સમયે કેનેડાના પીએમ હતા અને ઈન્દિરા ગાંધી ભારતના વડાપ્રધાન હતા.પ્રારંભિક તપાસમાં તેનું ખાલિસ્તાની કનેક્શન બહાર આવ્યું હતું, પરંતુ કેનેડાની સરકારે આજ સુધી આ કેસમાં ગુનેગારોને સજા કરવા માટે કોઈ પહેલ કરી નથી જ્યારે વર્તમાન પીએમ પોતાને માનવાધિકારના સમર્થક ગણાવે છે. આમાં મુખ્ય આરોપી આતંકી ઈન્દ્રજીત સિંહ રેયાત માનવામાં આવતો હતો. તે જ સમયે, તેણે જાપાનમાં એર ઇન્ડિયાના અન્ય એક વિમાનને નિશાન બનાવ્યું, જેમાં જાપાની એર સર્વિસના બે લોડરોએ પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો.
2- ખાલિસ્તાનીઓને ટેકો આપવાની અને ભારત પર આક્ષેપ કરવાની નીતિ
ગયા વર્ષે બનેલી ઘટનાઓએ બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં તિરાડ પાડી હતી. એ જાણીતી હકીકત છે કે ખાલિસ્તાન સમર્થકોને કેનેડાની ધરતી પરથી તમામ પ્રકારની મદદ મળી રહી છે. ભારત સરકાર આ મામલે સમયાંતરે કેનેડાની સરકારને ચેતવણી આપી રહી છે, પરંતુ કેનેડાની સરકારે ક્યારેય ખાલિસ્તાની સમર્થકોની ગતિવિધિઓને સ્વીકારી નથી કે મદદ અટકાવી નથી.
ખાટા હોવા છતાં બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો ગરમ રહ્યા. ગયા વર્ષે 18 જૂને 2023માં ખાલિસ્તાની આતંકવાદી હરદીપ સિંહ નિજ્જરની અજાણ્યા માસ્ક પહેરેલા બંદૂકધારીઓ દ્વારા હત્યા કરવામાં આવી ત્યારે આ મામલો વધુ ગરમાયો હતો. ખાલિસ્તાની સમર્થકોએ આ હત્યા માટે કેનેડામાં ભારતીય હાઈ કમિશનર સંજય વર્મા અને કોન્સ્યુલ જનરલ અપૂર્વ શ્રીવાસ્તવને જવાબદાર ઠેરવતા શેરીઓ પર પોસ્ટર ચોંટાડ્યા હતા. ભારતીય હાઈ કમિશનરની ઓફિસ પર વિરોધ પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું હતું. સંબંધો સામાન્ય થાય તે પહેલા આ સંગઠનોએ 8 જુલાઈ, 2023ના રોજ રેલીની જાહેરાત કરી હતી. ત્યારપછી ભારત સરકાર એક્શનમાં આવી અને કેનેડાની સરકારને અપીલ કરી કે તે તેના દૂતાવાસ અને અધિકારીઓની સુરક્ષા માટે દરેક જરૂરી પગલાં ભરે. આ મામલે કોઈ કાર્યવાહી કર્યા વિના કેનેડાના પીએમએ ઔપચારિક પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં આ હત્યા માટે ભારત સરકારને જવાબદાર ગણાવી હતી. પછી સંબંધોમાં તણાવ વધ્યો જે હવે આ સ્વરૂપે બહાર આવી રહ્યો છે. એ જોવું રસપ્રદ રહેશે કે સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતની પ્રતિષ્ઠા વધી રહી છે ત્યારે ભવિષ્યમાં કેનેડા સાથેના તેના સંબંધોનું સ્વરૂપ શું હશે?
નિજ્જરની હત્યા બાદ, જ્યારે ખાલિસ્તાની સમર્થકોએ ભારતીય હાઈ કમિશનર અને કોન્સ્યુલેટમાં પોતાનો વિરોધ ઉગ્ર બનાવ્યો, ત્યારે સરકારે કેનેડિયન હાઈ કમિશનરને ભારતમાં બોલાવ્યા અને આવી તમામ પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માગણી કરી. આ એ જ સમય હતો જ્યારે ભારતમાં અન્ય આતંકવાદી-ખાલિસ્તાન સમર્થક અમૃતપાલ સિંહ વિરુદ્ધ પણ કાર્યવાહી ચાલી રહી હતી.
દરમિયાન, લગભગ બે મહિના પછી, કેનેડામાં એક રેલી થઈ જેમાં પૂર્વ પીએમ ઈન્દિરા ગાંધીની હત્યા દર્શાવતું બેનર લહેરાવવામાં આવ્યું હતું. આ વાતનો ખુલાસો હવે વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે પોતે કેનેડા સરકારને ચેતવણી આપી હતી અને આવી તમામ ગતિવિધિઓ પર અંકુશ લગાવવાની વાત કરી હતી. ભારતીય વિદેશ મંત્રીએ તો ત્યાં સુધી કહ્યું કે કેનેડાની વર્તમાન સરકાર વોટ માટે આ બધું કરી રહી છે. ભારતીય વિદેશ મંત્રીએ તો ત્યાં સુધી કહ્યું કે કેનેડાની વર્તમાન સરકાર વોટ માટે આ બધું કરી રહી છે. પરંતુ, આ બધાની ન તો ટ્રુડો સરકાર પર કોઈ અસર થઈ કે ન તો તેઓએ કોઈ પગલાં લીધા, ઊલટું તેઓ વધુ આક્રમક બન્યા. તેઓ ભારત વિરોધી નિવેદનો આપવામાં જરાય શરમાતા ન હતા.
4- પીએમ ટ્રુડોએ સુરક્ષિત રીતે કેનેડા પહોંચવાની ઓફર ફગાવી દીધી
કેનેડાના પીએમ ગયા વર્ષે ભારતમાં આયોજિત G-20 સમિટમાં ભાગ લેવા આવ્યા હતા. ત્યારપછી ભારતીય પીએમએ જાહેરમાં અને પોતાની અંગત મુલાકાતમાં પણ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે આતંકવાદને હવે આ દુનિયામાં કોઈ સ્થાન નથી. પીએમે એમ પણ કહ્યું હતું કે સંગઠિત અપરાધો, ડ્રગ માફિયાઓ અને માનવ દાણચોરો સામે ચાલી રહેલી લડાઈમાં કેનેડાએ પણ ભારત સરકાર સાથે ખભે ખભા મિલાવવું જોઈએ. પરંતુ, કેનેડિયન પીએમ પર તેની કોઈ અસર થઈ નથી.
તેમનો ગુસ્સો એ વાત પરથી પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે પ્લેન તૂટ્યા બાદ તેઓ બે દિવસ સુધી દિલ્હીની હોટલમાંથી બહાર નીકળ્યા ન હતા. તેણે ભારત સરકારની તે ઓફર પણ ફગાવી દીધી હતી, જેમાં તેને સુરક્ષિત વિમાન દ્વારા કેનેડા મોકલવાની વિનંતી કરવામાં આવી હતી. તેમનું પ્લેન રિપેર થયા પછી જ તેઓ ભારતથી પાછા ફર્યા અને ઘરે પહોંચતાની સાથે જ કેનેડાની સંસદમાં ભારત વિરુદ્ધ બોલવાનું ચૂક્યા નહીં.
5- ભારત વિરુદ્ધ લેવાયેલા પગલાં, વિઝા સેવાઓ રદ
ગયા વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં જ કેનેડાએ ભારત વિરુદ્ધ વધુ એક પગલું ભર્યું હતું, જેમાં ખાલિસ્તાની આતંકવાદીની હત્યા માટે ભારતને જવાબદાર માનીને ભારતીય ગુપ્તચર અધિકારીને પરત ફરવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. આ કડવાશમાં વધારો કરવા માટે ભારતીય દૂતાવાસે કેનેડાની વિઝા સેવાઓ સ્થગિત કરી દીધી છે. જાન્યુઆરી 2024માં કેનેડાએ ફરી એકવાર ભારત પર તીક્ષ્ણ આરોપો લગાવ્યા અને તેને વિદેશી ખતરો પણ ગણાવ્યો. તેણે એમ પણ કહ્યું કે કેનેડામાં યોજાઈ રહેલી ચૂંટણીમાં ભારત હસ્તક્ષેપ કરી શકે છે.
ભારતે તેનો વિરોધ કર્યો અને કહ્યું કે કેનેડા અમારા આંતરિક મામલામાં દખલ કરી રહ્યું છે. આ વર્ષે એટલે કે એપ્રિલ 2024માં ભારતનો ગુસ્સો ફરી એકવાર સામે આવ્યો જ્યારે ખાલિસ્તાની સમર્થકોએ કેનેડાના પીએમની હાજરીમાં સૂત્રોચ્ચાર કર્યા. ભારત સરકારે પણ આનો જોરદાર વિરોધ કર્યો હતો, પરંતુ કેનેડાની સરકાર આ બાબતોથી અજાણ રહેવાનો પ્રયાસ કરતી જોવા મળે છે. આમ હાલની કાર્યવાહી એક દિવસમાં કે એક ઘટના પછી થઈ નથી. કેનેડાની ધરતી પરથી ખાલિસ્તાની સમર્થકોને સતત મળતા સમર્થનનું આ પરિણામ છે, જ્યારે સરકારે દેશમાં ખાલિસ્તાનીઓનો અવાજ લગભગ ખતમ કરી દીધો છે. બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો કેવા વળાંક લેશે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે.